NASIL BİR BAKIŞ AÇISI?

Ümitvar Olmak Mı?

Ümitvar Olmanın Temeli: “Kadere Teslimiyet”

Allah’a iman eden, ahiretin varlığına inanan ve Allah’tan korkan mümin, herşeyi yaratan Rabbimiz’e kendini teslim eder. Diğer bir ifadeyle, başına gelen herşeye karşı son derece teslimiyetli olur, hiçbir şeyden ümitsizliğe kapılmaz. Çünkü herşey Allah’ın kontrolündedir. Rabbimiz ise onun en büyük dostu ve vekilidir. Mümin, Allah’tan geldiğine iman ettiği için, bir olay karşısında paniğe, ümitsizliğe kapılmasının çok yanlış olacağını bilir. Allah’ın yaratışının mükemmelliğinin farkındadır; karşılaştığı olayın en mükemmel şekilde yaratıldığını düşünür. Kimi zaman olaylar kendi aleyhindeymiş gibi görünse dahi o bunların hepsinde kendisi için bir hayır olduğunu bilir.

Ümitvar Olmak Beraberinde Metanet ve Dirayeti Getirir

İman eden bir kimse, zahiren herşeyini yitirmiş dahi olsa, yine de en ufak bir ümitsizliğe kapılmadan, sabırla, şevkle herşeye en baştan başlayabilir. Sahip olduğu bu şevk; kadere imanından, Allah’a duyduğu sevgi ve güvenden, Kuran ahlakını benimsemiş olmasından ve dünya hayatının geçiciliğini kavramış olmasından kaynaklanır. Gelecekten yana hep ümitvar olan tavrı, olayların hep güzel yönlerini gören tutumu hayatı boyunca karşılaştığı bütün olaylarda kendini gösterir.

Ne kadar büyük zorluklarla karşılaşırsa karşılaşsın, mümin, çok güzel bir olgunluk, itidal, metanet ve dirayet sergiler. Vakar, asalet ve saygınlığından hiçbir şekilde taviz vermez. İman etmeyenlerde görülen tavır ve ahlak bozukluklarından hiçbirini göstermez, bu ahlakıyla da insanlar için güzel bir örnek oluşturur.

Ümitvar Olmak İnsanı Allah’a Yakınlaştırır

Allah, iman edenlere hem bu dünyada hem de ahirette çok büyük nimetler vereceğini vaat etmiştir. Kişi de Allah’a olan imanı, yakınlığı, teslimiyeti ve samimiyeti derecesinde bu nimetlere kavuşmayı ümit eder. Nimetleri de Allah’a yakınlaşmaya, şükretmeye, O’nun sonsuz sıfatlarının tecellilerine, güzelliklerine şahit olmaya bir vesile olarak görür. Allah güzel davrananlara güzellik veren olduğu için, müminler nimetlerin sürekli artmasını diler ve kendilerine verilen nimetlerle Allah’a daha fazla yakınlaşırlar.

Allah’tan “En Hayırlısını” Ümit Etmek

Müminin en önemli özelliklerinden biri, her işinde Allah’a yönelmesi, Allah’ın yarattığı kadere “gönülden” teslim olmasıdır. Bir olay daha önce hiç planlamadığı gibi geliştiğinde de, çok istediği bir şeye ulaşamadığında da, kısacası her şartta Allah’a yönelir ve olaylardaki güzel ve hayırlı yönleri görür. Bir müminden “neden böyle oldu?”, “keşke böyle olmasaydı” gibi sözleri duymak mümkün değildir. Çünkü mümin Allah’tan razı olmuş ve kadere teslim olmuştur. Dua ederken de daima Allah’tan “en hayırlısını” ister.

Allah’a Karşı Daima Ümit ve Korku Arasında Olmak

Ümit, müminin İslam ahlakını şevk, heyecan, neşe ve coşku içinde yaşamasını sağlar. Allah’a duyduğu saygı dolu korku da müminin, Allah’ın sınırlarını korumada son derece dikkatli olmasına, Allah’ın sakındırdığı konulardan şiddetle kaçınmasına, helal ve harama çok büyük titizlik göstermesine neden olur. Ümit ve korku arasında olmak, insanın güzel ahlaka ulaşmasında en önemli unsurlardan biridir. Ümitvar olmanın verdiği şevk ve coşku ile Allah korkusunun mümine kazandırdığı itidal, titizlik, duyarlılık müminin ahlakının güzelleşmesine ve Allah’a olan yakınlığının artmasına vesile olur.

Karamsarlık Mı?

Karamsarlık Kimlerde Görülür?

Ümitsizlik, iman etmeyen insanlarda sık rastlanan bir tutumdur. Bu ruh halindeki bir insan her konuda, her olayda kötüye yoracak, olumsuz bir yön bulabilir. Herşeyden karamsarlığa ve umutsuzluğa sürüklenecek sonuçlar çıkarabilir. Çünkü kendisine ölçü olacak hiçbir yol göstericisi yoktur. Olaylara bakış açısını belirleyen şeylerin tesadüf, raslantı gibi kavramlar olduğunu düşünür. Oysa bu kavramların ona umut ve güven verecek hiçbir yanı yoktur. Tam tersine, bu kavramlara inanması ve hayatını bunların üzerine kurması, onun her türlü sıkıntıyı ve azabı yaşamasına sebep olur.

Allah’ın Rahmetinden Yalnızca İnkar Edenler Ümit Keser

Allah’ın rahmetinden umut kesen kişiler Allah’a inanmayan, ahiret inancı taşımayan insanlardır. Allah, rahmetinden umut kesenlerin ancak inkar edenler olduğunu bir Kuran ayetinde şu şekilde belirtmektedir:

Allah’ın ayetlerini ve O’na kavuşmayı ‘yok sayıp inkar edenler’; işte onlar, Benim rahmetimden umut kesmişlerdir; ve işte onlar, acı azab onlarındır. (Ankebut Suresi, 23)

Ümitsizlik İnsanı Hastalığa Neden Olabilecek Kadar Moral Çöküntüsüne Sokabilir

İnsanın mutlu ve huzurlu olmasını sağlayan manevi etkenlerden biri “ümitvar” ruh halidir. Bu, bir insanın yaşamını sağlıklı olarak sürdürebilmesi için de gerekli olan en önemli konulardan biridir. Nitekim dünya üzerinde “ümitvar” ruh halini tam anlamıyla yaşamadıkları için acı ve sıkıntı çeken, kendi kendilerine zulmeden çok sayıda insan vardır. Ümitsizlik insanı hastalıklara, hatta ölüme dek sürükleyebilecek şekilde moral çöküntüsüne sokar.

Şeytan İnsanlara Ümitsizlik Aşılamak İster

Şeytan kendini dost edinen insanlara her zaman kendine güvensizliği, gelecekten yana ümitsiz olmayı, olaylara hep karamsar açıdan bakmayı telkin eder. İnsanların iman etmelerini, Allah’a karşı itaatli olmalarını, kadere teslim olmuş, tevekküllü, ümit ve şevk dolu bir şekilde yaşamalarını istemez. Çünkü bu sayılanların hepsi hem Allah’ın beğendiği ve insanı Allah’a yakınlaştıran hem de din ahlakının yaşanması için zorunlu olan özelliklerdir. Şeytan ise insanların Allah’a yakınlaşmalarını istemez. Bu yüzden kişiyi ümitsizlik telkiniyle yılgınlığa, şevksizliğe, karamsarlığa, çaresizliğe ve bıkkınlığa sürüklemeye çalışır.

Karamsarlık Şeytanın Bir Tuzağıdır

Kuran ahlakıyla ahlaklanmış bir kimsenin hal ve hareketleri doğal olarak çevresine olumlu etki bırakacak niteliktedir. Ümitsiz ruh haline sahip bir insan ise kendine olduğu gibi etrafındaki insanlara da olumsuz ve karamsar bir hal aşılar. Bu tutumuyla adeta şeytanın bir yardımcısı gibidir. Çünkü şeytan insanlara yerleştirmek istediği ruh halini o kişiyi kullanarak telkin etmektedir.
Dolayısıyla her insan buna benzer her türlü tavırdan uzak durmalı, daima insanları güzel ahlaka özendirici davranışlarda bulunmalıdır.

ALLAH’TAN EN HAYIRLISINI ÜMİT ETMEK

Allah’ın Kuran’da bildirdiği güzel ahlak özelliklerinden biri olan “ümitvar olmak”, şartlar ne olursa olsun Allah’a teslim olmak ve hiçbir üzüntüye ve kaygıya kapılmadan, olayların er veya geç müminler için en hayırlısıyla sonuçlanacağının bilincinde olmaktır.

İman eden bir kimse, ne kadar büyük zorluklarla karşılaşırsa karşılaşsın, yine de asaletinden ve saygınlığından hiçbir şey kaybetmez. Bu kararlılığı ise, Allah’a karşı duyduğu sevgi ve güvenden, kadere tam anlamıyla teslim olmasından ve dünya hayatının geçiciliğini kavramış olmasından kaynaklanır.
Allah’ın Kuran’da gösterdiği doğru yoldan uzak yaşayan kimi insanlar, her olumsuz gibi görünen olay karşısında üzüntü ve karamsarlık duyar. Bundan dolayı iç karartıcı, mutsuz, sıkıntılı bir hayat sürerler.
Mümin bir kimse ise hangi şartlar altında olursa olsun Allah’a yönelir ve olaylardaki güzel ve hayırlı yönleri görür. Hiçbir zaman için “Neden böyle oldu?”, “Keşke böyle olmasaydı.” gibi sözler sarf etmez. Dua ederken de Allah’tan daima “en hayırlısını” ister. Çünkü kendisi için neyin hayırlı olduğu “gayb”dır ve gaybın bilgisi yalnızca Allah katındadır. Bu konuda müminin bir bilgisi yoktur. Sonsuz ilmiyle herşeyi kuşatan Yüce Rabbimiz, onun için en hayırlı olanın ne olduğunu bilir. Örneğin Allah’ın dinine son derece bağlı olan bir mümin, hidayet bulmasını istediği bir yakınının da iman etmesini, ibadetlerini uygulamasını isteyebilir, bunu ümit ederek Allah’a dua edebilir. Duasının çok güzel ve iyi niyetli bir istek olduğu açıktır. Ancak, “Yine de en hayırlısını Rabbim bilir.” diye düşünür. Bir insanın ancak Allah dilerse iman edebileceğini bilir. Bu nedenle sevdiği bir kişi hidayete ermiyorsa bunda bir hayır olduğunu düşünür ve asla üzüntü ve ümitsizliğe düşmez. Rabbimiz bu gerçeği bir Kuran ayetinde şu şekilde bildirir:
“Gerçek şu ki, sen, sevdiğini hidayete erdiremezsin, ancak Allah, dilediğini hidayete erdirir; O, hidayete erecek olanları daha iyi bilendir.” (Kasas Suresi, 56)
Müminler için ümitsizliğin hiçbir koşulda söz konusu olmadığına ilişkin Kuran’da pek çok örnek yer almaktadır. Allah Kuran’da iman etmeyenler tarafından sürgün edilmiş, zindanlarda tutulmuş peygamberlerden ve salih müminlerden bahsetmektedir. Müminler bu gibi zorluklar karşısında da asla ümitsizliğe kapılmazlar. Karşılarına çıkan olay ilk bakışta çok olumsuz gibi gözükse de, bunun kendileri için pek çok hayırlara vesile olacağını bilirler. Bu nedenle de hiçbir şekilde ümitsizliğe kapılmaz, Allah’a tevekkül ederler. Kimi zaman çaresi olmayan bir hastalığa da yakalanabilirler. Bu durumda da yine şartlar ne zor olursa olsun, ümitvar olan, tevekküllü, Allah’ın yarattığı hikmetleri ve hayırları düşünen bir tavır içinde olurlar.
Amaçları hayatlarının her anında en güzel ahlakı gösterebilmektir. Bu nedenle karşılaştıkları her olaya hayır gözüyle bakar, zorluklar karşısında en güzel şekilde sabreder ve daima Allah’ın rızasını kazanmaya çalışırlar.
Allah Kuran’da müminlerin bu üstün ahlakını şöyle haber vermektedir:
De ki: “Allah’ın bizim için yazdıkları dışında, bize kesinlikle hiçbir şey isabet etmez. O bizim Mevlamızdır. Ve mü’minler yalnızca Allah’a tevekkül etmelidirler.” (Tevbe Suresi, 51)

ŞEYTANIN OLUMSUZ TELKİNİNE FIRSAT VERMEMEK

İnsanın bu dünyadaki en büyük düşmanı olan şeytan, kendisi ile birlikte beraberinde çok sayıda kişiyi de cehenneme sürüklemeye ant içmiştir ve bu hedefi doğrultusunda insanı Yüce Allah’a ibadet etmek, ahirete hazırlanmak gibi asıl düşünmesi gereken konulardan uzaklaştırmaya çalışır. Bu amaçla çeşitli yöntemler dener. Bu yöntemlerden biri de sürekli olumsuz düşünce telkini vermektir. Şeytan bu yöntemle insana her şeyi benzersiz kudret sahibi Allah’ın kontrol ettiğini unutturmayı, onu Yüce Allah’ı anmaktan uzaklaştırarak boş düşünceler içinde oyalamayı hedefler.

Hayatın Günlük Akışı İçinde İnsanı Olumsuz Düşüncelerle Oyalar

Yüce Allah’ın her şeyi bir kader doğrultusunda yarattığından gafil olan insanlar, hayatları boyunca “Sevdiklerimin başlarına bir kaza veya felaket gelir onları kaybedersem”, “İşimi kaybedersem”, “Çocuğumun geleceği nasıl olacak?”, “Büyük bir doğal felaket olursa” gibi hep endişe ve korku dolu düşünceler içinde yaşarlar. Ancak bunlar şeytanın insana sanki kendi düşüncesiymiş gibi telkin ettiği olumsuz fikirlerdir. Aslında şeytanın gerçek amacı, insanı Allah’a olan tevekkülünden uzaklaştırmak ve kadere iman etmesini engellemektir. Çünkü kadere iman eden bir insan, başına gelen hiçbir olaydan dolayı üzülmez, ümitsizliğe kapılmaz. Aksine son derece tevekküllü, teslimiyetli ve daima huzurlu olur. İnsanın karşılaştığı zorluklar da, elde ettiği başarı ve zenginlikler de Allah’ın takdiri iledir. Bunların hepsi Rabbimiz’in insanları denemek için kaderlerinde önceden belirlediği olaylardır. Bir ayette bildirildiği gibi, “… Allah’ın emri, takdir edilmiş bir kaderdir”. (Ahzab Suresi, 38)

Başarısızlık, Aksilik Gibi Olumsuz Telkinlerde Bulunur

İşe giderken otobüsü kaçırmak, sınavda başarısız olmak, işyerinde bir hata yapmak gibi olayları bazı insanlar, aksilik ve başarısızlık olarak algılar. Bu konuda kendilerine Yüce Allah’tan bağımsız varlıklarmış gibi benlik vererek kendilerini sorumlu tutarlar. (Allah’ı tenzih ederiz.) Oysa insan Yüce Allah’tan bağımsız hareket edemeyeceği gibi, O’nun yarattığı kader dışına da asla çıkamaz. Bu nedenle olumsuz gibi görünen olaylara üzülmek veya bundan bir pay çıkararak kendini suçlamak şeytanın verdiği olumsuz bir telkindir. Çünkü aksilik veya başarısızlık gibi görünen olayları Yüce Allah muhakkak bir hikmetle yaratmıştır. Bu yanılgı içinde olan kişiler, şeytanın etkisi altında oldukları için Rabbimiz’in bu şekilde kendilerini belki kötü bir olaydan koruduğunu veya imtihan ettiğini hiç düşünmezler. Oysa Rabbimiz bu açık gerçeği bir Kuran ayetinde şöyle haber vermiştir:

“… Olur ki hoşunuza gitmeyen bir şey, sizin için hayırlıdır ve olur ki, sevdiğiniz şey de sizin için bir şerdir. Allah bilir de siz bilmezsiniz.” (Bakara Suresi, 216)

Zorluklar Karşısında Ümitsizliğe Sürükler

Her insanın hayatında kişiye göre değişen zorluk anları olabilir. Bu kimine göre hastalık, kimine göre işsiz kalmak, kimi için de bir yakınını kaybetmek olabilir. Nitekim Yüce Allah “Andolsun, Biz sizi biraz korku, açlık ve bir parça mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle imtihan edeceğiz. Sabır gösterenleri müjdele.” (Bakara Suresi, 155) ayeti ile insanları zorlukla deneyeceğini haber vermektedir. Ancak şeytan insana bu zor zamanların hiç bitmeyeceği yönünde olumsuz bir telkin verebilir. Oysa insana düşen, Yüce Allah’ın emrettiği gibi zorluklar karşısında sabır göstermektir. Zaten insanın tüm hayatı zorluklarla geçse bile, sonunda ölümle birlikte dünya hayatı bitecek, ahiretteki gerçek yaşamı başlayacaktır. Ancak Yüce Allah insanı hiçbir zaman zorluk içinde bırakmayacağını Kuran ayetlerinde şöyle bildirir:

“Demek ki, gerçekten zorlukla beraber kolaylık vardır. Gerçekten güçlükle beraber kolaylık vardır.” (İnşirah suresi, 5–6)

Hatalar Konusunda Olumsuz Düşünceler Üretir

İnsan Yüce Allah tarafından aciz olarak yaratılmıştır. Bu nedenle her an, pek çok konuda eksik düşünebilir, yanlış bir karar verebilir, hatalı bir tavır sergileyip gaflet anında bir günah işleyebilir. Bu, insanın imtihanı gereği yaratılmış olan ve tevbe edilmesi gereken bir durumdur. Ancak bu noktada şeytan, insana yaptığı hatadan dolayı imanından ümit kesmesi, Allah’ın kendisini bağışlamayacağı ve artık cehennemlik olduğuna dair batıl telkinlerde bulunur ve o kişiyi buna inandırmaya çalışır. Bu şekilde kişiyi iman edemeyeceğine, imanın zor olduğuna ikna ederek cehenneme sürüklemek ister. Oysa bu hiçbir şekilde Kuran ahlakına uygun olmayan bir düşünce ve kuruntudur. Çünkü Yüce Allah Kendisi’ne samimi bir biçimde tevbe edenlerin tüm günahlarını bağışlayacağını Kuran ayetlerinde bildirmiştir. Allah’a yönelmek ve O’nun rahmetine sığınmak için hiçbir zaman “çok geç” değildir. Rabbimiz Kuran’da kullarına şöyle buyurmaktadır:

“… Ey kendi aleyhlerinde olmak üzere ölçüyü taşıran kullarım. Allah’ın rahmetinden umut kesmeyin. Şüphesiz Allah, bütün günahları bağışlar. Çünkü O, bağışlayandır, esirgeyendir.” (Zümer Suresi, 53)
Şeytanın hatalar konusunda telkin ettiği bir diğer olumsuz düşünce ise “nasıl olsa Allah affeder” mantığını benimseterek kişinin Rabbimiz’in koyduğu sınırları bile bile aşmasına vesile olması ve böylece onu cehenneme sürüklemek istemesidir. Oysa Yüce Allah yalnızca cehalet nedeniyle işlenilen günahları bağışlayacağını şöyle bildirmiştir:
“Allah’ın üzerine aldığı tevbe, ancak cehalet nedeniyle kötülük yapanların, sonra hemencecik tevbe edenlerin(kidir). İşte Allah, böylelerinin tevbelerini kabul eder. Allah, bilendir, hüküm ve hikmet sahibi olandır. Tevbe; ne, kötülükleri yapıp-edip de onlardan birine ölüm çatınca: “Ben şimdi gerçekten tevbe ettim” diyenler, ne de kafir olarak ölenler için değil. Böyleleri için acı bir azap hazırlamışızdır.” (Nisa Suresi, 17–18)

Şeytan İnsanın Apaçık Düşmanıdır

Şeytan insanı Yüce Allah’ın yolundan alıkoymak için gün içerisinde ona çeşitli vesveseler ve olumsuz düşünceler vermeye çalışır. Bu amaçla insanın moralini bozmaya, gelecekle ilgili endişe ve korkular aşılamaya, yapılan basit hataları o kişinin gözünde büyütmeye ve onu daha da büyük hatalara sürüklemeye çalışır. Hedefi, düşman olduğu mümini imandan ve samimiyetten kuşkuya düşürmek, ona boş kuruntular ve olumsuz düşünceler aşılamaktır. Eğer insan şeytanın bu yönteminden etkilenirse, giderek ruhen büyük bir zayıflığa düşer, dünyaya olaylara bakış açışı daima karamsar ve ümitsiz olur. Bu ruh hali onu hata üstüne hata yapmaya “Bir kere hata yaptım, artık dönüşü yok” diye dile getirilen yanlış bir mantığa kaptırarak, giderek daha da büyük günahlara sürükler.

Oysa insan böyle bir hisse kapıldığında hemen Yüce Allah’a sığınmalı, Kuran’ın nuruyla düşünmeli ve şeytanın istediği Kuran ahlakına uygun olmayan bu ruh halinden çıkmalıdır. Kullarına karşı sınırsız rahmet sahibi olan Allah Kuran’da müminlere göstermeleri gereken tavrı şöyle bildirmiştir:
“Eğer sana şeytandan yana bir kışkırtma (vesvese veya iğva) gelirse, hemen Allah’a sığın. Çünkü O, işitendir, bilendir.” (Araf Suresi, 200)

Şeytan Hakkında Unutulmaması Gereken Önemli Gerçekler

Şeytan Allah’tan Müstakil Bir Güç Değildir

Şeytan Allah tarafından yaratılmıştır, O’nun kontrolündedir ve ancak Allah’ın izniyle faaliyetini sürdürmektedir. Dünyadaki imtihan sırasında gerçekten iman edenle, etmeyenin ayrılması için görevlendirilmiştir. “Andolsun, senden ve içlerinde sana tabi olacak olanlardan tümüyle cehennemi dolduracağım.” (Sad Suresi, 85) ayetiyle haber verildiği üzere kendisine tanınan süre bittiğinde, cezasını çekmek üzere o da saptırdığı insanlarla beraber cehenneme atılacaktır.

Şeytanın Müminler Üzerinde Bir Gücü Yoktur

Şeytan sadece, müminin dünya hayatındaki imtihanı gereği bazı küçük hatalar yapmasına neden olabilir. Şeytanın saptırma etkisi yalnızca kalbinde hastalık bulunan kimseler üzerindedir. Bu gerçek Kuran’da şöyle bildirilir:

“Gerçek şu ki, iman edenler ve Rablerine tevekkül edenler üzerinde onun (şeytanın) hiçbir zorlayıcı-gücü yoktur. Onun zorlayıcı-gücü ancak onu veli edinenlerle, onunla O’na (Allah’a) ortak koşanlar üzerindedir.” (Nahl Suresi, 99–100)
Mümin, samimi olduktan sonra hata dahi yapsa, bağışlanma dilediğinde Allah’ın kendisini affetmesini umabilir. Yapılan hata ne olursa olsun yine de her an tevbe edip durumunu düzeltebilir. Allah sonsuz rahmet ve adalet sahibi iken, müminlere cenneti ve başarıyı vaat etmişken ümitsizliğe kapılmak, ancak şeytanın bir hilesidir. Hz. Yakub’un Rabbimiz tarafından Kuran’da bildirilen şu öğüdü, tüm müminler için yol göstericidir:

İMAN ÜMİTVAR OLMAYI KAZANDIRIR

Aynı ortamda bulunan iki ayrı kişiyi, örneğin iki kapı komşusunu düşünelim. Her ikisinin başına da aynı kötü olay gelmiş olsun. Her ikisinin de evine hırsız girmiş ve evindeki değerli eşyaları çalmış olsun. Ev sahiplerinden biri Allah’a imanlı bir kişi, diğeri ise dünya hırslarına kapılmış ve ahireti unutmuş bir insan olsun…

İman etmeyen kişi hayatı boyunca çalışmış ve kazandığı parayla kendisine birtakım değerli eşyalar satın almıştır. Eşyalarına herşeyden çok değer verir; çünkü bütün hayatını, şevkini ve beklentilerini bunlar üzerine kurmuştur. Şimdi ise bir anda bunların tümünü yitirmiştir.

Hayatının boşa geçtiğini, emeklerinin yok olduğunu düşünür. Sürekli karamsar ve şikayetçi bir ruh haline bürünür, herkese dert yanar. Hatta kimisi günlerce ağlar, hasta olur. Bazıları da sürekli asabi hareketler sergiler, etrafındakilere kırıcı davranır. Kimi zaman da aniden içine kapanır, çaresizliğine ve üzüntüsüne etrafındakileri de ortak etmeye çalışır. Yitirdiği birkaç eşya yüzünden -kendi deyimiyle-”bütün hayatı altüst olmuştur”.

Diğer dairedeki iman eden kişi ise bütün bu saydıklarımızın hiçbirini yaşamaz. Yan evden gelen bağırtı ve ağlama seslerinin aksine inanan kişinin evinde son derece sakin, huzurlu bir hava hakimdir. En ufak bir üzüntüye ve karamsarlığa kapılmaz; her zamanki tevekküllü, dengeli ve neşeli yapısını korumaya devam eder.

Çünkü malı kendisine verenin Allah olduğunu bildiği gibi, alanın da Allah olduğunu biliyordur. Olayda mutlaka kendisi için bir hayır olduğunu düşünerek huzurlu olur. Dünyevi hırslara kapılarak asla gelecek kaygısına düşmez. Allah’ın kendisine daha güzelini, daha hayırlısını hem dünyada hem de ahirette vermesini umar.

Bu ve buna benzer olaylar bir Müslümanı asla ümitsizliğe kaptırmaz. Aksine, iman edenlerin bu gibi olaylarda Allah’a karşı teslimiyetleri daha da artar, her durumda Allah’a şükretmenin huzur ve mutluluğunu yaşarlar. Allah’ın kendilerini denediğinin bilinciyle Allah’tan daha hayırlısını umarlar.

İman eden bir kimse, herşeyini dahi yitirmiş olsa, yine de en ufak bir ümitsizliğe kapılmadan, sabırla, şevkle herşeye en baştan başlayabilir. Sahip olduğu bu şevk, imanından, Allah’a karşı duyduğu sevgi ve güvenden, Kuran ahlakını benimsemiş olmasından ve dünya hayatının geçiciliğini kesin olarak kavramış olmasından kaynaklanır. Gelecekten yana hep ümitvar olan tavrı, olayların hep güzel yönlerini gören tutumu hayatı boyunca karşılaştığı bütün olaylarda kendini gösterir.

İman edenler ne kadar büyük zorluklarla karşılaşırlarsa karşılaşsınlar çok güzel bir olgunluk, itidal, metanet ve dirayet sergilerler. Vakar, asalet ve saygınlıklarından hiçbir şekilde taviz vermezler. İnkarcılarda görülen tavır ve ahlak bozukluklarından hiçbirini göstermez, bu ahlaklarıyla da tüm insanlar için çok güzel bir örnek oluştururlar.

Böyle bir durumda en çok dikkat çeken özellikleri ise asla ümitsizliğe düşmemeleridir. Çünkü ümitsizliğe kapılmak Allah’ın beğenmediği bir davranıştır ve Kuran’da inkarcıların bir özelliği olarak tarif edilmektedir. Çünkü, Allah’ın yardımından, rahmetinden, bağışlayıcılığından ümit kesmek çok çirkin bir tavırdır ve Kuran’da yasaklanmıştır.

İman eden insan imanından kaynaklanan ümitvar ruh haliyle huzurlu ve mutlu bir yaşantı sürer. Kendini Allah’a teslim etmeyenler ise daima ümitsizlik, endişe ve tasa içindedirler. Bundan dolayı iç karartıcı, mutsuz, sıkıntılı bir hayat sürerler.

İnsanların çoğu istedikleri bir şeyi elde edemeyince, sevdikleri bir şeyi yitirince veya başlarına beklemedikleri kötü bir olay geldiğinde ümitsizliğe kapılırlar. Bunun yanında, ahirette bağışlanmayı, cehennemden kurtulmayı, cennete gitmeyi ümit etmek akıllarına bile gelmez. Hatta ahiret hakkında doğru, Kurani bir bilgiye sahip olmadıklarından cenneti ümit etmenin ne demek olduğundan bile haberleri yoktur.

Tüm bunların sebebi Kuran’dan habersiz, Kuran’ın gösterdiği doğru yoldan uzak bir yol tutmalarıdır. Alışageldikleri günlük hayatın telaş ve karmaşası içinde başlarına gelen her olumsuzluk onlar için bir üzüntü ve karamsarlık nedeni olur. İman edenlerin Kuran sayesinde kazandıkları İlahi ilimden, öğüt ve tavsiyelerden habersiz oldukları için şeytanın tüm vesveselerine kulak verir, sayısız endişe, kuruntu ve tasalara kapılırlar. Kendilerine Kuran gönderildiği halde ondan yüz çevirmenin karşılığını hem bu dünyada hem de ahirette maddi ve manevi olarak görürler.

İşte bu sitede de okuyacağınız yazılar, bugüne kadar Kuran’dan uzak bir yaşam sürdürmüş kimselerin eski hayatlarındaki çarpık tutum ve zihniyetlerini terk etmeleri, dünya ve ahiret mutluluğuna kavuşmaları için önemli bir fırsattır. İman eden ve Kuran’a tabi olanlar içinse bir öğüt ve hatırlatma, Kuran’ı daha iyi anlamaya bir teşvik vesilesidir.

MÜMİNLERİN ÜMİTVAR HALLERİ

Ümitvar olmak bir mümin vasfıdır

Ümit etmek Kuran’da müminlerin önemli bir vasfı olarak belirtilmiştir. Ümitvar olmak aynı zamanda kişinin imanının da bir göstergesidir. İnsan imanı ölçüsünde Allah’tan umut eder, O’nun rahmetine ve sonsuz nimetlerine kavuşmak için büyük bir özlem duyar. Çünkü Allah iman edenlere hem bu dünyada hem de ahirette çok büyük güzellikler vaat etmiştir. Kişi de Allah’a olan güveni, yakınlığı, teslimiyeti ve samimiyeti derecesinde bu nimetlere kavuşmayı ümit eder. Her olayın yalnızca Allah’ın dilemesi ile gerçekleştiğini bildiği için hiçbir konuda üzüntüye, karamsarlığa ve ümitsizliğe düşmez. Allah’ın müminlerin dualarına icabet ettiğini bildiği için, en kötü görünen bir olayın bile imtihan ortamının bir parçası olduğundan ve eninde sonunda müminler için mutlaka hayra dönüşeceğinden kuşku duymaz.

Etrafımızda olan-biten herşey Allah’ın “Ol” demesiyle gerçekleşir. Karşımıza çıkan her görüntü Allah’ın dilemesiyle yaratılır. Hiçbir şey başıboş ve kendi haline bırakılmış değildir. Herşey Allah’ın belirlediği bir kader üzere yaratılır.

Bunun bilincinde olan bir mümin, en olumsuz şartlarda, en sıkıntılı gibi görünen durumlarda bile Allah’ın rahmetinden ve yardımından ümidini kesmez. Zorluklara sabreden, Allah’tan umudunu kesmeyen ve hiçbir şartta Allah’ın hükümlerinden taviz vermeyen insanlar hem dünyada hem de ahirette müjdelenmişlerdir.

Kuran’da müminlerin sürekli Allah’tan umut eden bir ruh hali içinde olduklarını görürüz. Gerçekten de samimi olarak iman eden bir kimse Rabbimiz’i Kuran’da tarif edildiği gibi tanıyıp takdir eder ve bunun sonucunda, Allah’ın kendi üzerindeki rahmetini ve nimetini fark eder. O’nun müminlerin dostu ve yardımcısı olduğunu, onlara karşı sonsuz şefkatli ve merhametli olduğunu, Allah’ın salih kullarını hem bu dünyada hem de ahirette büyük bir mükafatla müjdelediğini ve Allah’ın kesinlikle vaadinden dönmeyeceğini bilir. O’nun kendisi için hep hayırlı ve güzel olanı dilediğini, kendisine rahmet ve hidayet kapılarını açtığını, önüne sayısız ecir fırsatları serdiğini görür.

İşte, böyle bir bilince sahip olan mümin Rabbimiz’e karşı sürekli ümitvar bir tutum içinde olur, dünyada da ahirette de herşeyin en güzelini ve en hayırlısını Allah’tan umut eder. Kuran’ın pek çok ayetinde Allah’ın müminlere dünyada ve ahirette güzel bir karşılık vereceğinin bildirildiğini görürüz. Allah iman edenlere Kendi fazl ihsan ve rahmetini vereceğini bazı ayetlerinde şöyle müjdelemiştir:

İman edip salih amellerde bulunanlar ise; Biz şüphesiz onların kötülüklerini örteceğiz ve şüphesiz yaptıklarının en güzeliyle karşılık vereceğiz. (Ankebut Suresi, 7)

O, iman edip salih amellerde bulunanlara icabet eder ve onlara Kendi fazlından arttırır. Kafirlere gelince; onlara şiddetli bir azap vardır. (Şura Suresi, 26)

Şeytan, sizi fakirlikle korkutuyor ve size çirkin -hayasızlığı emrediyor. Allah ise, size Kendisi’nden bağışlama ve bol ihsan (fazl) vaat ediyor. Allah geniş olandır, bilendir. (Bakara Suresi, 268)

Müminlerin duaları ve talepleri de umut doludur. Ayette bildirildiği gibi onlar, “… Rablerine korku ve umutla dua ederler…” (Secde Suresi, 16). Zaten dua etmek başlı başına bir ibadet olduğu gibi, müminin Allah’a karşı ümitvar tavrının da bir göstergesidir. Mümin Rabbimiz’in kendisine icabet edeceğinin ümidini taşıyarak dua eder.

Ümitvar olmanın temeli: “Kadere teslimiyet”

Çok sayıda insanın, başlarına gelen ani ve beklenmedik olaylar karşısında sık sık ümitsizliğe kapıldıkları görülür. Örneğin işinde başarısız olan, çok sevdiği bir eşyayı kaybeden ya da mutlaka geçmek istediği dersten kalan bir kişi, eğer bu konuları hayatının amacı haline getirmişse hiç beklemediği bu sonuçlardan herhangi birini kaldıramaz ve büyük bir üzüntüyle sarsılır.

Çünkü bütün ümitlerini, hedeflerini, olayların kendi hesapladığı şekilde gelişmesine bağlamıştır. Fakat yaşantısı her zaman kendi yaptığı plana göre işlemez, hayatın akışı içerisinde ummadığı pek çok olayla da karşılaşabilir.

Örneğin mimar olmayı çok isteyen bir kişi mimarlık sınavlarına çok iyi hazırlanmıştır. Gelecekle ilgili bütün planlarını ileride mimar olacağını düşünerek yapmıştır. Fakat hiç beklemediği bir şey olur ve mimarlık yerine başka bir bölümü kazanır. Mimar olmayı planlarken, çok farklı bir mesleğin eğitimini almak durumunda kalır.

Sporla ilgilenen ve hayatı boyunca sporla ilgili çalışmalar yapacağını planlayan bir kişi de genç yaşında bir rahatsızlık geçirerek sporla ilişkisini kesmek zorunda kalabilir. Ya da özenle yeni bir ev döşeyen insan o evde hiç oturamadan ihtiyaçtan dolayı evini satmak zorunda kalabilir.

Yaşadığı hayat boyunca bunlara benzer pek çok beklenmedik olay insanın başına gelebilir. Aslında, bir an sonrasının dahi ne olacağı, kişinin ne ile karşılaşacağı belli değildir. Bu noktada tek bilinebilecek olan, kişinin yaşayacaklarının, daha o doğmadan yüzlerce, hatta milyarlarca yıl öncesinden belli olduğudur. Daha doğru bir ifadeyle, insanın yaşayacağı her an “zamansızlıkta” belirlidir. Kişi, günü, saati geldiğinde o olayı mutlaka yaşayacaktır. Bu, onun kaderidir. Allah’ın belirlemiş olduğu kader mutlaka işleyecektir. Bu durumu günlük hayattan bir örnekle şöyle açıklayabiliriz:

Zihnimizde iki arabanın birbiriyle çarpıştığı anı canlandıralım. Her iki tarafın da mutlaka bir an önce ulaşmak istedikleri yerler vardır. Belki evde kendilerini bekleyen ailelerine, belki de yetişmek zorunda oldukları işlerine gitmek istiyorlardır. İki taraf da belli saatlerde evlerinden çıkmış, araçlarına binmişlerdir.

Belki kazanın olduğu sokağa girmeden önce kısa bir kararsızlık anı yaşamış, en sonunda da olayın olduğu sokağa sapmaya karar vermişlerdir. Şoförlerden biri ya da her ikisi de hayatları boyunca araçlarını çok dikkatli kullanan, tedbirli insanlar olabilir. Ancak tam o sırada biri gözünü yoldan ayırıp arabanın teybi ile ya da başka herhangi bir konuyla ilgilenir. Herşey o olayın olması için özel planlanmıştır; her detay kişileri o olaya götürür.

Genellikle yaşananlar bir an içinde gerçekleşir. Arabaların birbiriyle çarpışması, beklenmeyen olayın yaşanması çok kısa bir sürede gerçek olur. Oysa o olayın her detayını kaderde Allah yaratmıştır. Arabaları kullanan kişilerin kaza anında dikkatlerinin dağılmasına, teypte çalan müziğe, kazayı yapanların kıyafetlerine kadar herşey kaderde daha önceden hazırdır. Kazayı yapacak kişi o gün o kıyafeti giyer, evinden çıkar, kazanın olduğu sokağa sapar ve o kazayı mutlaka yapar. Hiçbir şey o kazanın yaşanmasını engelleyemez.

Allah bu şekilde takdir etmiştir. Bu noktada, “keşke o sokağa girmeseydim”, “keşke teyp ile değil, yol ile ilgilenseydim” gibi mantıklar ileri sürmek son derece hatalı olacaktır. Bu yanlış bakış açısıyla, hayıflanmaların, pişmanlıkların sonu da gelmez. Kazanın sebebi aranırsa, birçok neden gösterilebilir. Ancak işin aslı, o olay kaderde sebepleriyle birlikte hazır olarak yaratılmıştır.

Bu gerçekle ilk defa yüz yüze gelen insan “peki, o zaman ne yapabilirim?” diye düşünebilir. Madem herşey kaderde hazır olarak yaratılmıştır ve tümünü Allah bilmektedir; bu durumda kişinin nasıl davranması gerekir?

Yukarıdaki soruların cevabı, herşeyin en doğrusunu öğrendiğimiz Kuran’da bize çok açık bir şekilde açıklanmıştır. Kişinin kendisi için hazırlanan kadere teslim olması, yaşadıklarında her zaman hayır araması, üzülmemesi, ümitsizliğe kapılmaması ve her şartta şükredici bir kul olması Kuran’a göre en güzel ve en doğru davranış olacaktır:

De ki: “Allah’ın bizim için yazdıkları dışında, bize kesinlikle hiçbir şey isabet etmez. O bizim mevlamızdır. Ve mü’minler yalnızca Allah’a tevekkül etmelidirler”. (Tevbe Suresi, 51)

Allah bütün evreni, gezegenleri, güneşi, ayı, ağaçları, okyanusları, insanları, hayvanları, kısacası canlı cansız herşeyi yaratan olduğu gibi, bütün olayları da en ince detaylarına kadar yaratandır. Bu gerçek Kuran’da şöyle bildirilmektedir:

İşte Rabbiniz olan Allah budur. O’ndan başka ilah yoktur. Herşeyin Yaratıcısı’dır, öyleyse O’na kulluk edin. O, herşeyin üstünde bir vekildir. (Enam Suresi, 102)

Allah’a iman eden, ahiretin varlığına inanan ve Allah’tan korkan Müslüman herşeyi yaratan Rabbimiz’e kendini teslim eder. Yani başına gelen herşeye karşı son derece teslimiyetli olur, hiçbir şeyden ümitsizliğe kapılmaz. Çünkü herşey Allah’ın kontrolündedir. Rabbimiz ise onun en büyük dostu ve vekilidir. Müslüman Allah’tan geldiğine iman ettiği için, bir olay karşısında paniğe, ümitsizliğe kapılmasının çok yanlış olacağını bilir. Allah’ın yaratışının mükemmelliğinin farkındadır; karşılaştığı olayın en mükemmel şekilde yaratıldığını düşünür. Kimi zaman olaylar kendi aleyhindeymiş gibi görünse dahi o bunların hepsinde kendisi için bir hayır olduğunu bilir.

Müminlerin tepkileri ile kadere teslim olmayan insanların olaylar karşısında verdikleri tepkiler birbirlerinden çok farklı olur. Örneğin mümin kendisi için çok hayırlı olacağını düşündüğü bir iş randevusuna yetişemeyebilir ve bu nedenle iş imkanını yitirmiş olabilir.

Ancak kaderin işlediğini çok iyi bildiği ve çabaladığı halde görüşmeye yetişememesinin Allah’ın kontrolünde olduğunu bildiği için “demek ki bu iş benim için hayırlı değilmiş” diye düşünür ve olayın o şekilde gelişmiş olmasına şükreder. Allah’ın kendisi için daha hayırlı bir sonuç yaratacağını ümit eder. Görüşmeye gecikme sebebi olarak trafiği ya da patlayan lastiğini düşünmesinin çok hatalı olacağını bilir. Nitekim Allah dilerse trafik olmaz ya da hiçbir lastik patlamaz.

Trafik, patlayan lastik ya da buna benzer şartlar elbette ki kişinin gideceği yere geç kalmasına görünür bir sebep teşkil ederler. Ancak görünen şartlardan çok daha önemlisi, kişinin yıllar öncesinden kendisi için hazırlanmış ve olması gerektiği şekilde işleyen kaderidir. Yukarıdaki örnekte bahsi geçen kişinin kaderini Allah “o görüşmeye katılmamış” olarak yaratmıştır. Dolayısıyla hiçbir şartta katılabilmesi mümkün değildir.

Eğer herhangi bir engel oluşuyorsa, bütün bunlar, Allah müminlere bir hayır dilediği için olmaktadır. Bu teslimiyeti bir insanın tam kavrayabilmesi için ise, Allah’ı tam anlamıyla dost ve vekil edinmesi ve O’na samimiyetle yönelmesi gerekir.

Allah’ın Kuran’da insanlara emrettiği ahlak modelinin en önemli özelliklerinden biri insanın -hangi şartla karşılaşırsa karşılaşsın- hiçbir zaman ümitsizliğe ve olumsuz bir düşünceye kapılmamasıdır. Ümitsizlik, imansızlığın ya da zayıf bir imanın göstergesidir. Olayları Allah’ın yarattığını, herşeyin bir kader üzerine geliştiğini kavrayamamış olmanın bir sonucudur. Bu, Allah’ın Kuran’da önemle dikkat çektiği bir hatadır. Çünkü ümitsizliğin altında Kuran’a muhalif bir ruh ve düşünce tarzı yatmaktadır. Bu da Allah’ın yasakladığı bir tavırdır. Kuran’a baktığımızda Allah’ın birçok ayette insanlara tevekküllü olmayı, ümitvar olmayı, her olayı hayır gözüyle karşılamayı tavsiye ettiğini görürüz.

Müminler insanlar için en ağır denebilecek, örneğin yaralanma, bütün mal mülkünü kaybetme gibi beklenmeyen olaylarla dahi karşılaştıklarında son derece mütevekkil, sabırlı bir görünüm çizerler. Bunun nedeni olayları Allah’ın yarattığını bilmeleridir. Etrafımızda gördüğümüz görmediğimiz her türlü canlıyı mükemmel bir şekilde yaratan, her birine hayat veren Allah’tır. Herşeyi yaratan Allah, yeryüzünde yaşayan ve yaşamış olan her insanı ve her birinin kaderlerini de ayrı ayrı yaratmıştır.

Bizden binlerce kilometre uzakta, bambaşka bir kıtada, dünyanın diğer ucundaki bir ülkede yaşayan bir insanın yaşadığı en ince detaylar da Allah’ın kontrolünde gelişmektedir. Allah herşeyi ve her mekanı görmekte, her sesi işitmektedir. Dahası, zaten “mekan”, “ses”, “görüntü” gibi kavramları bizzat yaratan Allah’tır.

Bu durumda, herşey Allah’ın kontrolünde iken, kişinin başına gelen bir olay karşısında ümitsizliğe kapılması çok yanlış bir hareket olur. Çünkü o olay, kişi istese de istemese de, mutlaka olacaktır. Ayrıca bütün olaylar insanın hayrına gelişmektedir. Burada asıl önemli olan, olaylardaki hayrı görebilmektir. Hayır arayan kişi, aslında olayların ne kadar mükemmel ve kusursuz bir akış içerisinde yaratıldığını görecek ve imanı artacaktır.

Ümit ile ümitsizlik arasında da buna benzer bir çizgi vardır. Ümit akla ve mantığa ne kadar uygunsa, ümitsizlik de o kadar aykırıdır. Örneğin kişi çok iyi hazırlandığı bir sınavda başarılı olamamış olabilir. Çok çalışmış olmasına rağmen sınavı kazanamadığı için sarsıldığını, ümitsizliğe kapıldığını varsayalım. Bunun ona manen ve madden hiçbir şey kazandırmayacağı açıktır. Ümitsiz bir ruh haliyle kişi hiçbir yere varamaz. Üstelik yaşadığı moral bozukluğu, tasa ve sıkıntı nedeniyle ruhen ve bedenen de zarara uğrayacaktır.

Oysa Allah onun için belki de bir başka hayrı dilemektedir. Belki de onun için o sene o okulda okuması değil, sınava tekrar hazırlanması hayırlıdır. Belki bir sonraki sene çok daha iyi bir okulu kazanacaktır. Ya da kazanmayı istediği okul, girmeyi istediği meslek ileriki yaşamında kendisi için zorluk ve sıkıntı doğuracaktır.

İnsanlar hayatları boyunca kimi zaman hayrını bilemedikleri bu tarz olaylarla karşılaşırlar. Çok istedikleri bir işe giremez; çok ihtiyaç duydukları yüklü bir parayı yitirir; büyük emeklerle kazandıkları parayla aldıkları değerli bir eşyaları çalınır; ya da sevdikleri bir kişiyi kaybederler… Buna benzer olaylar her insanın başına gelebilir. Nitekim Allah ayetlerinde insanların malları ve canlarıyla deneneceklerini belirtmiştir. Ayetlerden sabredenlerin hayra ulaşacakları, isyan eden, ümitsizliğe kapılanların ise kayba uğradıkları anlaşılmaktadır.

Sabreden ve sabrı karşısında cennete gidenlerden olmak için elbette “ümitvar olmanın önemini” çok iyi kavramak gerekir. Ümitvar olmanın, “… Allah’ın rahmetinden umut kesmeyin. Çünkü kafirler topluluğundan başkası Allah’ın rahmetinden umut kesmez” (Yusuf Suresi, 87) ayetiyle farz kılındığını, yani Allah’ın bir emri olduğunu, aksinin Allah’ın beğenmediği bir ahlak olduğunu bilmek ve Allah’ı dost edinip, O’nun rızasını kazanmaya çalışmak gerekir.

Allah’ın sunduğu sınırsız nimetler, O’na güvenmeyi ve rahmetinden ümitvar olmayı gerektirir

Müminin Allah’a teslimiyetini geliştiren bir unsur da Allah’ın “Vedud” sıfatını düşünmektir. Allah’ın bu sıfatı “Çok Seven” anlamına gelir. İnsanı yaratan, onu rızıklandıran, sevdiği herşeyi ona veren, güldüren, görebilmesini, işitebilmesini, düşünebilmesini sağlayan, dua ettiği zaman dualarını işitip kabul eden ve ona daha birçok nimetler veren Allah’tır.

Allah insanlar için en güzel renklerde, en güzel tatlarda yiyecek ve içecekleri yaratandır. Çileği, muzu, eriği, portakalı, karpuzu, kavunu, domatesi, havucu, biberi, mısırı, dondurma ya da çikolata çeşitlerini ve insanlara zevk veren daha binlerce lezzeti Allah yaratmaktadır.

Bunların yanında Allah insanların hoşuna giden hayvanları, bitkileri, ağaçları, denizi, kumsalları, spor türlerini, müzik çeşitlerini, izleyip beğendiği filmleri, hoşlandığı arabaları ve burada saymakla bitirilemeyecek bütün güzellikleri de yaratmıştır.

Ne var ki insanların çoğu nankörlük eder, Allah’a tam bir güven duyamaz ve Allah’ın rahmetinden ümitsizliğe kapılırlar. Bu durum bir ayette şöyle ifade edilir:

Size her istediğiniz şeyi verdi. Eğer Allah’ın nimetini saymaya kalkışırsanız, onu sayıp-bitirmeye güç yetiremezsiniz. Gerçek şu ki, insan pek zalimdir, pek nankördür. (İbrahim Suresi, 34)

Allah insanlara istedikleri herşeyi vermiştir. İnsan kendi nefsinde yapacağı samimi bir tefekkürle bu gerçeğe kendisi de şahit olacaktır. Bunun karşılığında Allah’ın insanlardan istediği şey teslimiyetli, elindeki nimetlerden dolayı şımarmayan ya da kaybettiklerinden dolayı ümitsizliğe kapılmayan, dünya hırslarından uzak, mutmain bir ruh içinde Kendisine yönelmeleridir; ahiretteki gerçek ve ebedi hayatlarını düşünmeleri ve ona göre davranmalarıdır.
Allah ayetlerinde bu dünyanın bir imtihan yeri olduğunu da belirtmektedir. Çünkü bu dünya gerçek yurt değil, asıl sonsuz kalınacak yer olan ahiret yurdu için bir hazırlanma, ruhen ve ahlaken olgunlaşma mekanıdır. Bu durumda insanlar hayatları süresince çeşitli imtihanlarla karşılaşacakları için en baştan Allah’a tevekküllü olmalı ve her türlü imtihanla denenebilecekleri gerçeğine hazır olmalıdırlar.

Kendileri için hazırlanmış kaderi izlerken sabredip en güzel tavrı gösterenler hem dünyada hem de ahirette kazançlı çıkacak, pek çok hayırla karşılaşacaklardır. Kendilerini olayların akışına kaptırıp, kaderden gafil bir biçimde Kuran dışı tepkiler gösterenler ise kendilerine zulmetmiş ve Allah’ın rahmetinden uzaklaşmış olacaklardır.

Allah dünyaya bağlı, gelecek kaygısı taşıyan, hırslı, olayları kendisinin kontrolünde sanarak büyüklenen ve en küçük bir olumsuzluk karşısında umudunu yitirip, nankörlük edenlerden ise razı olmadığını bildirmiştir:

Andolsun, Biz insana tarafımızdan bir rahmet tattırıp sonra bunu kendisinden çekip-alsak, kuşkusuz o, (artık) umudunu kesmiş bir nankördür. Ve andolsun, kendisine dokunan bir sıkıntıdan sonra, ona bir nimet taddırsak, kuşkusuz; “Kötülükler benden gidiverdi” der. Çünkü o, şımarıktır, böbürlenendir. Sabredenler ve salih amellerde bulunanlar başka. İşte, bağışlanma ve büyük ecir bunlarındır. (Hud Suresi, 9-11)

İşte müminlerin her durumda çok mütevekkil olmaları, neşelerinden ve şevklerinden hiçbir şey kaybetmemelerinin sırrı iman etmeleri ve Allah’a çok güvenmeleridir. Müminler zor gibi görünen olaylar karşısında herşeyin Allah’a ait olduğunu, Allah’ın verdiğini Allah’ın alacağını kavramış olmanın bilinciyle hareket ederler.

Allah’ın müminlere olan güzel vaatleri ümitvar olmayı gerektirir

Allah iman edenlere hem bu dünyada hem de ahirette çok büyük nimetler vereceğini vaat etmiştir. Kişi de Allah’a olan imanı, yakınlığı, teslimiyeti ve samimiyeti derecesinde bu nimetlere kavuşmayı ümit eder. Nimetleri de Allah’a yakınlaşmaya, şükretmeye, O’nun sonsuz sıfatlarının tecellilerine, güzelliklerine şahit olmaya bir vesile olarak görür. Bu nedenle Allah’tan çok fazla nimet içinde olmayı diler. Allah güzel davrananlara güzellik veren olduğu için, müminler nimetlerin sürekli artmasını diler ve bunlarla Allah’a yakınlaşırlar.

Allah’a kesin bir imanla iman eden ve O’nun kendisinden istediklerini yapan kişinin vicdanı çok rahattır. Dünya hayatı boyunca Allah’a karşı gösterdiği bağlılığın karşısında Rabbimizin kendisini cennetle ödüllendireceğinden yana büyük bir ümit içerisindedir. Taşıdığı bu ümit, hayatının her anına yansır. Daha dünyadayken “cennete kavuşmuş gibi” sevinçli, neşeli ve heyecan doludur. Çünkü Allah’ı dost edinmiş, O’nun rızasını kazanmak için çalışıp çabalamış, nefsini kötülüklerden arındırmış ve hep hayır peşinde koşmuştur. Sonunda da Rabbimiz’e varacaktır. Bunun heyecanını taşıyan mümin ahirette Allah’ı razı etmiş olarak O’na kavuşmaktan yana büyük bir ümit içindedir.

Allah pek çok ayetinde iman edenleri desteğiyle ve cennetle müjdelemektedir. Allah Kendi yolunda hizmet eden tüm Müslümanları mutlaka ödüllendirecektir. Bu gerçeği bilen Müslümanlar da yaptıkları her salih amelin, her türlü iyiliğin, güzel ahlakın ve Kuran’a bağlılıkta kararlı olmanın karşılığını mutlaka Allah Katında alacaklarını bildiklerinden tevekkülün, teslimiyetin, sabrın ve imanın güzelliğini yaşayacaklardır.

İşte böyle bir bilince sahip olan mümin Rabbimiz’e karşı sürekli ümitvar bir tutum içinde olur. Dünyada da ahirette de herşeyin en güzelini ve en hayırlısını umut eder. Kuran’ın pek çok ayetinde Allah’ın müminlere güzel bir karşılık verdiğini, onlara fazl, ihsan ve rahmetini vaat ettiğini görürüz:

İman edip salih amellerde bulunanlar ise; biz şüphesiz onların kötülüklerini örteceğiz ve şüphesiz yaptıklarının en güzeliyle karşılık vereceğiz. (Ankebut Suresi, 7)

O, iman edip salih amellerde bulunanlara icabet eder ve onlara Kendi fazlından arttırır. Kafirlere gelince; onlara şiddetli bir azap vardır. (Şura Suresi, 26)

Müslümanlar kimi zaman yeryüzündeki imtihanın bir gereği olarak zorluklarla da denenebilir, birtakım sıkıntılara maruz kalabilirler. Kuran’da müminlerin dönem dönem çeşitli baskı ve tuzaklara maruz kaldıklarını, baskı altına alındıklarını, kimi zaman tutuklandıklarını, hapse girdiklerini, hatta tarihte birçok Müslümanın öldürülmüş olduğunu görmekteyiz. Ancak çoğunlukla gözdağı vermek, korkutmak, şevk kırmak, din ahlakını yaşamaktan vazgeçirmek için baskı altına alınmaya çalışılan müminlerin, bu zorluklar karşısında ümitleri kırılmaz. Başlarına bu tür olaylar gelince inkarcıların beklentilerinin aksine, çok daha şevklenirler. Allah’ın, müminlerin inkar edenler tarafından baskı altına alınmaya çalışılacaklarına dair ayetlerini hatırlar, kendi üzerlerinde bu ayetlerin tecelli etmesinden dolayı büyük bir heyecan duyar, şükrederler. İnkar edenler onları korkutmuş oldukları zannı içerisindeyken müminler imanlarının neşesini yaşamakta, Allah’ın kendilerine olan vaadlerini tefekkür etmektedirler.
Allah ayetlerinde eğer şirk koşmazlarsa müminleri mutlaka inkarcılara galip getireceğini ve onları korkularından sonra huzur ve güvenliğe kavuşturacağını vaat etmektedir:

Allah, içinizden iman edenlere ve salih amellerde bulunanlara vaat etmiştir: Hiç şüphesiz onlardan öncekileri nasıl ‘güç ve iktidar sahibi’ kıldıysa, onları da yeryüzünde ‘güç ve iktidar sahibi’ kılacak, kendileri için seçip beğendiği dinlerini kendilerine yerleşik kılıp sağlamlaştıracak ve onları korkularından sonra güvenliğe çevirecektir. Onlar, yalnızca Bana ibadet ederler ve Bana hiçbir şeyi ortak koşmazlar. Kim bundan sonra inkâr ederse, işte onlar fasıktır. (Nur Suresi, 55)

Allah’a ve ayetlerine kesin bilgiyle iman eden müminler inkar edenlerin kurmaya çalıştıkları baskı ve tuzaklar karşısında Allah’ın bu vaadini hatırlar, umut ve sevinç dolu bir şekilde sabrederler. Müminlerin bu tutumları ise inkar edenler için bir yürek acısı olur. Müminlerin bu tevvekküllü tavırları onlara Allah’ın gazabını ve kendilerini bekleyen dünya ve ahiret azabını hissettirir. Tarifsiz bir korku ve endişeye kapılırlar.

Kuran’da müminlerin sürekli Allah’tan umut eden bir ruh hali içinde olduklarını görürüz. Samimi olarak iman eden bir kimse Rabbimiz’i Kuran’da tarif edildiği gibi tanıyıp takdir eder ve bunun sonucunda, Allah’ın kendi üzerindeki rahmetini ve nimetini fark eder. Allah’ın ayetlerine bağlı kalan kişi, O’nun müminlerin dostu ve yardımcısı olduğunu, onlara karşı sonsuz şefkatli ve merhametli olduğunu, Allah’ın salih kullarını hem bu dünyada hem de ahirette büyük bir mükafatla müjdelediğini ve Allah’ın kesinlikle vaadinden dönmeyeceğini bilir. O’nun kendisi için hep hayırlı ve güzel olanı dilediğini, kendisine rahmet ve hidayet kapılarını açtığını, önüne sayısız ecir fırsatları verdiğini görür.

Müminlerin kendilerine her zaman güzellik müjdeleyen Rabbimiz’e karşı olan şevkli ve ümitvar tutumları ise Fetih Suresi’ndeki ayette şöyle tarif edilir:

Muhammed, Allah’ın elçisidir. Ve onunla birlikte olanlar da kafirlere karşı zorlu, kendi aralarında ise merhametlidirler. Onları, rüku edenler, secde edenler olarak görürsün; onlar, Allah’tan bir fazl (lütuf ve ihsan) ve hoşnutluk arayıp-isterler… (Fetih Suresi, 29)

Ayette görüldüğü gibi, Allah’ın vaatlerine karşılık olarak müminlerin tavrı yaşamları boyunca Rabbimiz’i hoşnut edecek davranışlarda bulunmalarıdır. Kendilerine dünyada ve ahirette verilen müjdelere karşılık müminler, daima Allah’ın elçileri ve kitaplarıyla bildirdiği emirlere uyar, O’nun hoşnut olacağı güzel ahlakı en güzel şekliyle yaşamak için çaba harcarlar. Allah’ın merhametli, hoşgörülü, adaletli, sabırlı, ümitvar, tevazulu, yardımsever, fedakar kullarından hoşnut olduğunu bilir ve bu ahlakın en üstününe sahip olmak için birbirleriyle yarışırlar. Çünkü Allah kullarının cennete kavuşma umuduyla bir yarış içinde olmalarını emretmiştir:

Rabbiniz’den olan mağfiret ve eni göklerle yer kadar olan cennete (kavuşmak için) yarışın; o, muttakiler için hazırlanmıştır. Onlar, bollukta da, darlıkta da infak edenler, öfkelerini yenenler ve insanlardan bağışlama ile (vaz)geçenlerdir. Allah, iyilik yapanları sever. Ve ‘çirkin bir hayasızlık’ işledikleri ya da nefislerine zulmettikleri zaman, Allah’ı hatırlayıp hemen günahlarından dolayı bağışlanma isteyenlerdir. Allah’tan başka günahları bağışlayan kimdir?

Bir de onlar yaptıkları (kötü şeylerde) bile bile ısrar etmeyenlerdir. İşte bunların karşılığı, Rablerinden bağışlanma ve içinde ebedi kalacakları, altından ırmaklar akan cennetlerdir. (Böyle) Yapıp-edenlere ne güzel bir karşılık (ecir var). (Al-i İmran Suresi, 133-136)
(Hadid Suresi, 21)

Allah samimi kullarına dünyada güzel bir hayat, üstünlük ve zafer, ahirette de sonsuz güzelliklerle dolu, ebedi bir yurt olan cenneti vaat etmiştir. Ayetlerde şöyle buyrulmaktadır:
Adn cennetleri ki, Rahman Kendi kullarına gaybtan vaat etmiştir. Şüphesiz O’nun vaadi yerine gelecektir. (Meryem Suresi, 61)

Allah, mü’min erkeklere ve mü’min kadınlara içinde ebedi kalmak üzere, altından ırmaklar akan cennetler ve Adn cennetlerinde güzel meskenler vaat etmiştir. Allah’tan olan hoşnutluk ise en büyüktür. İşte büyük kurtuluş ve mutluluk budur. (Tevbe Suresi, 72)

Bununla iman edenlerin birbirlerini müjdelemesini emreden Allah, cenneti daha dünyada iken mümin için bir sevinç ve ümit vesilesi kılmıştır. Cennet, bir insanın arzu edebileceği, hayal edebileceği, sahip olmak isteyebileceği tüm güzelliklerin ve Allah’tan bir rahmet olarak bunların çok daha üstünün bulunduğu, kelimelerle tarifi mümkün olmayan güzellikte bir mekandır.

Orada Müslümanlar her istediklerini yapabilecek ve sevdikleri insanlarla birlikte ebedi bir mutluluk için yaşayacaklardır. Cennet, hiçbir kusurun var olmadığı, maddi ve manevi tüm eksikliklerden uzak bir yerdir. Kuran’da cennetten, “altından ırmaklar akan”, “her nereye bakılsa bir nimet ve büyük bir mülk”le karşılaşılan, “kesilip eksilmeyen ve yasaklanmayan” nimetlerle dolu bir mekan olarak söz edilmiştir. Ayrıca, “… orada nefislerin arzu ettiği ve gözlerin lezzet (zevk) aldığı herşey var…” (Zuhruf Suresi, 71) diye haber verilmiştir. Cennet manen de sonsuz nimetlerle dolu bir mekandır. Allah cennette boş söz işitilmeyeceği, kin ve öfkenin olmayacağı, her an sevinç ve mutluluk dolu bir meşguliyet olacağı ve en önemlisi de inananlara Allah’tan sözlü bir selam olduğu haber verilmiştir. Kuran’da cennete girecek olan müminlere şöyle seslenilmektedir:

Ey mutmain (tatmin bulmuş) nefis, Rabbine, hoşnut edici ve hoşnut edilmiş olarak dön. Artık kullarımın arasına gir. Cennetime gir. (Fecr Suresi, 27-30)

Başka ayetlerde ise cennete girecek olan müminlerin içinde bulundukları sevinç, mutluluk ve Allah’a olan şükürleri şöyle haber verilmiştir:

Dediler ki: “Bize olan vaadinde sadık kalan ve bizi bu yere mirasçı kılan Allah’a hamd olsun ki, cennetten dilediğimiz yerde konaklayabiliriz. (Salih) Amellerde bulunanların ecri ne güzeldir. Melekleri de arşın etrafını çevirmişler olarak Rablerini hamd ile tesbih ettiklerini görürsün. Aralarında hak ile hüküm verilmiştir ve: “Alemlerin Rabbine hamdolsun” denilmiştir. (Zümer Suresi, 74-75)

Elbette cennetle müjdelenmiş olmak bir insanın hayatında kazanabileceği en büyük armağandır. Bu yüzden de müminler bu gerçeği asla akıllarından çıkarmadan, hatırda tutmak için dua ederler. “Cennet neşesi” Allah’ın dünyada Müslümanlara verdiği büyük bir nimettir. Öyle ki, bir insan kendisine yüklü bir miras kaldığını duyduğunda birden nasıl neşeleniyorsa, Allah’ın ebedi cennet yurduna mirasçı kıldığını müjdelediği müminler bundan çok daha güçlü bir neşe yaşarlar. Dünya hayatının hızla geçtiğini, Allah’ın samimi olanlara müjdelediği cennete kavuşmanın çok yakın olduğunu bilirler.

Bir müminin -ortalama 60 yıl yaşadığını düşünürsek- örneğin, 30 yaşındaysa yaklaşık (4 x 10), 40 yaşındaysa (3 x 10) senesi kalmıştır. Sonuçta, 100 yaşına kadar da yaşasa mutlaka ölecek ve Allah’ın izniyle ebedi olan, asla son bulmayacak cennete kavuşacaktır. Sonsuz zamanlar boyunca, sevdiği kişilerle beraber, Allah’ın tecellilerini görerek, dünyada benzeri görülmemiş güzelliklerle ve eşsiz bir temizlik içinde, mutlu ve sevinçli bir yaşam sürecektir.
Üstelik bu sonsuz nimetlere kavuşabilmesi için dünyada kendisinden istenilenleri yapması çok kolaydır. Her an bu güzelliklere kavuşmanın ümit dolu sevinciyle, Allah’ın emirlerine uyması, ibadetlerini yapması ve Kuran ahlakını yaşamak için çaba harcaması gerekmektedir ki, bu zaten bir insanın dünyada da en çok zevk alacağı yaşam tarzıdır. Allah’ın kullarından istedikleri aşağıdaki ayetlerde şöyle bildirilmiştir:

Asra andolsun; gerçekten insan, ziyandadır. Ancak iman edip salih amellerde bulunanlar, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve birbirlerine sabrı tavsiye edenler başka. (Asr Suresi, 1-3)
Bu ayetlerde görüldüğü gibi, insanın ziyandan kurtulması ve ebedi cennete layık bir kul olabilmesi için salih amellerde bulunması ve diğer insanlara da Allah’ın emirlerini tavsiye etmesi gerekmektedir. Ayrıca Allah salih kullarına bir nimet olarak cennetin yanı sıra, dünyada da güzellik vaat etmiştir. Dünyada da samimi Müslümanları güzel bir hayatla yaşatacağını bildirmiştir. Bu konudaki ayetlerden bazıları şöyledir:

Güzellik yapanlara daha güzeli ve fazlası vardır. Onların yüzlerini ne bir karartı sarar, ne bir zillet, işte onlar cennetin halkıdırlar; orada süresiz kalacaklardır. (Yunus Suresi, 26)
(Allah’tan) Sakınanlara: “Rabbiniz ne indirdi?” dendiğinde, “hayır” dediler. Bu dünyada güzel davranışlarda bulunanlara güzellik vardır; ahiret yurdu ise daha hayırlıdır. Takva sahiplerinin yurdu ne güzeldir. (Nahl Suresi, 30)

Bunlar, Allah’ın müminlere dünyada ve ahirette olan vaatleridir. Ve, Allah’ın vaadinin kesin ve gerçek olduğu Kuran’ın birçok ayetinde, “… Hiç şüphesiz Allah’ın vaadi haktır” (Fatır Suresi, 5; Lokman Suresi, 9; Yunus Suresi, 55; Rum Suresi, 60) sözüyle belirtilmiştir.

İşte bu en güzel vaatler dünyada bir müminin her an ümitvar bir ruh hali içinde yaşamasını, hüzne ve sıkıntıya kapılmamasını sağlayan en önemli etkenlerdir. Allah’ın vaadi ile cenneti ümit eden insan dini tüm şevki, heyecanı ve titizliğiyle yaşar.

Allah’tan “en hayırlısını” ümit etmek

“Ümitvar olmak”, durum ve şartlar ne olursa olsun, olaylar nasıl ve ne yönde gelişirse gelişsin Allah’a teslim olmak, hiçbir üzüntüye ve kaygıya kapılmadan olayları neşeyle karşılamak, olayların er geç müminler için en hayırlı sonuca bağlanacağından en ufak kuşkusu olmamaktır.

Müminlerin en önemli özelliklerinden biri, daha önce de belirttiğimiz gibi, her işlerinde Allah’a yönelmeleri, Allah’ın yarattığı kadere “gönülden” teslim olmalarıdır. Olay daha önce hiç planlamadıkları gibi geliştiğinde de, çok istedikleri bir şeye ulaşamadıklarında da, çok sevdikleri bir şeyi ya da bir kimseyi yitirdiklerinde de, kısacası her şartta Allah’a yönelir ve olaylardaki güzel ve hayırlı yönleri görürler. Müminlerden “neden böyle oldu?”, “keşke böyle olmasaydı” gibi sözleri duymak mümkün değildir. Çünkü onlar en başından Allah’tan razı olmuşlar ve kadere teslim olmuşlardır.

Mümin dua ederken Allah’tan “en hayırlısını” ister. Çünkü neyin hayırlı olduğu kendisi için “gayb”dır, yani önceden bilemez. Ama Allah en hayırlı olanın ne olduğunu bilir. Örneğin Allah’ın dinine son derece bağlı olan bir mümin hidayet bulmasını istediği birinin de iman etmesini, ibadetlerini uygulamasını isteyebilir, bunu ümit ederek Allah’a dua edebilir. İstediğinin çok güzel, meşru ve iyi niyetli bir istek olduğu açıktır. Ancak, “yine de en hayırlısını Rabbim bilir” diye düşünür. Çünkü bir insan ancak Allah dilerse iman edebilir. Bu nedenle sevdiği bir kişi hidayete ermiyorsa bunda da bir hayır olduğunu bilir ve asla üzüntü ve ümitsizliğe düşmez. Zira Allah “Gerçek şu ki, sen, sevdiğini hidayete erdiremezsin, ancak Allah, dilediğini hidayete erdirir; O, hidayete erecek olanları daha iyi bilendir” (Kasas Suresi, 56) ayetiyle bu gerçeğe dikkat çekmiştir,

Bir diğer örnek üzerinde daha düşünelim: Mümin her anını diğer müminlerle birlikte geçirmek ister. Çünkü müminler birbirlerinin velileri, en yakın dostları, kardeşleridir. Hepsi kendilerini Allah’a ve O’nun dinine adamışlardır; bu nedenle birarada olmaktan büyük mutluluk duyarlar. Ancak her zaman birlikte olamayabilirler. Allah’ın dinine hizmet amacıyla sevdikleri insanlardan uzak, farklı bir mekanda da bulunmak durumunda kalabilirler. Ya da Peygamberimiz (sav) döneminde yaşanan bir örnek olarak, inkar edenler tarafından baskı altına alınıp, hicret etmeye mecbur bırakılabilirler. Müminlerle birlikte bulunmak elbette çok hayırlı bir olaydır. Fakat Allah yolunda baskı ve eziyetlere sabretmek çok daha büyük ecirlere ve hayırlara vesile olabilir.

Kuran’da iman etmeyenler tarafından sürgün edilmiş, zindanlarda tutulmuş peygamberlerden, müminlerden bahsedilmektedir. Buna benzer olaylarda müminler asla ümitsizliğe kapılmazlar. Kendileri için bunun büyük bir hayır olduğunu bilirler. Onların amaçları her durumda en güzel ahlakı göstererek ecir toplamak ve Allah’ı razı etmek olduğu için, bulundukları her mekanı ibadetlerini uygulayabilecekleri bir yer haline getirir, bundan büyük haz duyarlar.

İşte müminlerin bu her şartta gösterdikleri mütevekkil tavırları gerçek bir imanla iman ettiklerini gösterir. En ağır hastalığa yakalansalar ya da şartlar en zor ortamlarda bulunmayı da gerektirse, her zaman ümitvar, her zaman tevekküllü, her zaman Allah’ın yarattığı hikmetleri ve hayırları düşünen bir tavır içinde olurlar.

Tevbe kapısı her zaman açıktır

Allah ayetlerinde, gaflete kapılıp hata işleyen ve ardından samimi olarak tevbe edip bağışlanma dileyen kişinin bağışlanacağını belirtmektedir. Müminlerin işledikleri kusurun boyutları ne olursa olsun samimi olarak yaptıklarından pişmanlık duydukları takdirde Allah’ın rahmetinden umutlarını kesmemeleri gerektiği ayette şöyle vurgulanmaktadır:

De ki: “Ey kendi aleyhlerinde olmak üzere ölçüyü taşıran kullarım. Allah’ın rahmetinden umut kesmeyin. Şüphesiz Allah, bütün günahları bağışlar. Çünkü O, bağışlayandır, esirgeyendir”. (Zümer Suresi, 53)

Bu, din ahlakını yaşamanın insanlara sunduğu en büyük nimetlerden ve kolaylıklardan biridir. Dinde kişilere böyle bir kolaylık tanınmışken, insanın ümitsizliğe kapılıp yaptığı hatalardan sonra kendini bir daha toparlayamayacağını düşünmesi tamamıyla çirkin bir zandır. Allah’ın kendisine tanıdığı böyle bir kolaylığı göz ardı eden kişi kendi kendine zulmetmiş, aynı zamanda da Kuran ahlakının gereğini uygulamamış olur.

Kuran’daki bu büyük kolaylık sayesinde cahiliye toplumlarında yaşanan birçok Kuran dışı davranışın da önü kesilmektedir. Örneğin cahiliye toplumunda hata yapan bir kişi ile alay etme, onu küçük düşürme alışkanlığı Kuran ahlakının hakim olduğu bir ortamda asla hayat bulamaz. Aksine, tevbe etmiş, hatalarından dolayı Allah’tan bağışlanma dilemiş ve samimi bir mümin olarak Allah’a dönmüş kişiler, Kuran ahlakının yaşandığı toplumlarda büyük bir huzur, neşe ve şevkle yaşamlarını sürdürür, hiçbir taciz ya da ayıplamaya maruz kalmazlar.

Zira insanların üstünlüğü ancak takva ile, yani Allah’a ve Kuran’a olan bağlılıklarıyla ölçülebilir. Cahiliye toplumunda kimin ne hata yaptığı, ne kusur işlediği son derece önemliyken, Kuran ahlakının yaşandığı bir ortamda tevbe etmiş bir kimsenin geçmişteki hataları ve günahları hiçbir zaman konu edilmez. Önemli olan insanın Allah Katında bağışlanmasıdır. Allah’ın bağışlamayı vaat ettiği bir kimseyi diğer insanların kınamasının, ayıplamasının hiçbir geçerli ve meşru bir yönü olamaz.

Hayatı boyunca hatasız, günahsız, eksiksiz ve kusursuz olduğunu zannetmenin ilahlık iddia etmekten bir farkı yoktur. Çünkü, insan hata ve günah işlemeye açık, aciz bir varlıktır. Buna karşılık da Allah bağışlayıcı ve tevbeleri kabul edici olduğunu bildirmiştir. Bu nedenle, bilerek veya bilmeyerek, gaflete kapılarak, nefsine uyarak işlediği hatalardan dolayı ümitsizliğe düşmesi kuşkusuz hiçbir şekilde Kuran’a uygun olmayan bir tavır olacaktır. Hata yapan mümine düşen hatasından dolayı ibret almak, pişman olup doğrusunu görmek, vakit geçirmeden Allah’a sığınmak ve bir daha o hatayı tekrarlamamak üzere gayret göstermektir.
Elbette mümin hata ve günah işlememeye, Allah’ın sınırlarını korumaya son derece özen gösterir. Fakat buna rağmen işlediği hataları olabilir. Hata ve günah işleyip sonra tevbe edip Allah’tan bağışlanma dilemek bir mümin özelliğidir. Allah’ın ‘Tevbeleri kabul eden’ (Tevvab), ‘Bağışlayan’ (Gafur), ‘Merhamet eden’ (Rahman) isimleri de hata ve günah işleyip pişman olan ve Allah’a yönelen müminler üzerinde tecelli eder.

Mümin hata yaptığında hemen tevbe ettiği gibi bu hatasını kader gözüyle de tefekkür eder. Herşeyden önce bu hatası onun dünyadaki eğitimi ve Allah’a yakınlaşması için onun kaderinde yazılmıştır. Bu hatası tevbe ettikten sonra kendisi için bir ecir vesilesi olacaktır. Çünkü hatalar, bu hatalar karşısında bunlardan hemen vazgeçen ve Kurani bir tavır sergileyerek bunları hemen telafi eden samimi müminlerin ahiretteki derecelerini yükseltir, onları olgunlaştırır, eksiklik ve acizliklerinin, kulluklarının daha iyi bilincine varmalarını sağlar. Önemli olan kişinin günahında ısrar etmeden hemen pişman olup tevbe etmesidir.

Bütün bunlardan anlaşılacağı gibi, hata yapan, günaha giren mümin, tevbe edip Allah’tan bağışlanma dilediği takdirde üzüntü ve ümitsizliğe kapılmamalıdır. Çünkü ümitsizlik Allah’ın hoşnut olmayacağı bir tavırdır. İşlediği bir kusur karşısında Kuran’a uygun tavrı gösteren bir müminin şevk, heyecan ve neşesi kaybolmaz, hatta tam tersine daha da artar.

Ümit ve korku arasında olmak

Ümit ve korku arasında olmak, insanın güzel ahlakı elde etmesindeki en önemli unsurlardan biridir. Ümit müminin, din ahlakını şevk, gayret, heyecan, neşe ve coşku içinde yaşamasını sağlarken Allah’a karşı duyduğu saygı dolu korku da onun Allah’ın sınırlarını korumada son derece dikkatli olmasına, Allah’ın sakındırdığı konulardan şiddetle kaçınmasına, helal ve harama çok büyük titizlik göstermesine neden olur. Ümitvar olmanın verdiği şevk ve coşku ile, Allah korkusunun verdiği itidal, titizlik, duyarlılık müminin ahlakının güzelleşmesine ve Allah’a olan yakınlığının artmasına vesile olur.

Allah Kuran’da müminlerden hiçbir olay karşısında ümitsizliğe kapılmamalarını, hep ümit ve güven içinde olmalarını istediği gibi, aynı zamanda Kendisi’ne karşı “haşyet” yani saygı dolu bir korku içinde olmalarını da istemiştir. Nitekim Allah korkusu Kuran’da çok büyük yeri olan, din ahlakının özünü oluşturan konulardan biridir.

Allah’tan gereği gibi korkan bir insan Allah’ın emrettiklerinin dışına asla çıkmaz ve çok güzel bir ahlaka sahip olur. Allah’tan bağışlanmayı, rahmet edilmeyi, cennete kabul edilmeyi umarken diğer yandan da büyük bir korku içindedir. Çünkü hiç kimsenin cennete mutlaka gideceğine dair bir garantisi yoktur. Allah’ın azabından kimse emin olamaz. Mümin ancak elinden geleni yapmakla ve Allah’ın rahmetini ümit etmekle yükümlüdür.

Cenneti ümit ederken bir yandan da içi titreyerek korku duymanın kişinin ibadetlerine çok olumlu etkisi vardır. Allah korkusu güçlü olan kişi ahireti kazanmak için çok daha fazla çaba harcayacak, durmaksızın hayır peşinde koşacaktır. Allah korkusu güçlü olmayan kişiler ise “nasıl olsa cennete giderim”, “nasıl olsa bağışlanırım” diye düşünebilmekte, dolayısıyla içi titreyerek korku duyan müminler kadar büyük bir aşk ve şevkle ibadetlere sarılmamaktadırlar.
Allah korkusu olan bir kimse yaptığı hayırlı işleri yeterli görmez, daima Allah rızasının en fazlasını gözetir. Çünkü elinde imkan olduğu halde sınırlı bir gayret göstermek, nefsinin arzularına da yer vermek, kişinin diğer amellerini de tehlikeye atabilir.

Kuran’da bahsedildiği gibi, ümit ve korku arasında bir ruh haline sahip olmak için gereken, yalnızca Allah’a karşı samimi olmaktır. Allah’a ve ahiretin varlığına inanan kişi doğal olarak dünyada Allah’ı razı etmek ve cennete gidenlerden olmak ister. Bu samimiyetle Allah’ın dinine yönelen kişi O’nun yaratışındaki üstünlüğü ve mükemmelliği her yerde görecek ve Allah’a karşı saygı ve haşyet dolu bir korkuyu doğal olarak duyacaktır. Allah korkusuyla Kuran’a uymakta son derece titiz olacak, Allah’ın ayetlerine uyuyor olmanın verdiği huzur ve güvenle de cenneti ümit edecektir. Görüldüğü gibi samimi bir müminde ümit ve korku doğal bir denge halindedir.

Bu iki özelliğin her müminde bulunmasına Allah özellikle dikkat çekmiştir. Her ikisi de mümin olmanın gereklerindendir. Kişinin her ikisini de kalbinde yoğun bir şekilde hissetmesi ve yaşaması, onu en doğru yola iletecek, ona dünya ve ahirette mutluluk getirecektir.

Allah Kendisi’ne yönelen ve dua eden müminlerden dualarında da ümit ve korku içinde olmalarını istemiştir. Konuyla ilgili ayetler şöyledir:

Düzene konulmasından sonra yeryüzünde bozgunculuk çıkarmayın; O’na korkarak ve umut taşıyarak dua edin. Doğrusu Allah’ın rahmeti iyilik yapanlara pek yakındır. (Araf Suresi, 56)
Onların yanları yataklarından uzaklaşır. Rablerine korku ve umutla dua ederler ve kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infak ederler. (Secde Suresi, 16)

Allah’ın bu tavsiyesiyle müminler hem cennete kavuşabilme ümidiyle hem de aynı zamanda çok güçlü bir Allah korkusu ile dua ederler. Bu sınırı korumaları onları Allah’a karşı son derece itaatli kılar.

ALLAH’IN MÜMİNLERE AHİRETTEKİ VAADİ

Allah sabredenlere karşılığını en güzeliyle verecektir

Bunlar: Sana vahyettiğimiz gayb haberlerindendir. Bunları sen ve kavmin bundan önce bilmiyordun. Şu halde sabret. Şüphesiz (güzel olan) sonuç takva sahiplerinindir. (Hud Suresi, 49)

Ve sabret. Gerçekten Allah, iyilik yapanların ecrini kaybetmez. (Hud Suresi, 115)

Ve sabretmeleri dolayısıyla cennetle ve ipekle ödüllendirmiştir. (İnsan Suresi, 12)

“Sabrettiğinize karşılık selam size. (Dünya) Yurdun(un) sonu ne güzel.” (Ra’d Suresi, 24)

İşte onlar, sabretmelerine karşılık (cennetin en gözde yerinde) odalarla ödüllendirilirler ve orda esenlik dileği ve selamla karşılanırlar. Orda ebedi olarak kalıcıdırlar; o, ne güzel bir karargah ve ne güzel bir konaklama yeridir. (Furkan Suresi, 75-76)

De ki: “Ey iman eden kullarım, Rabbiniz’den sakının. Bu dünyada iyilik edenler için bir iyilik vardır. Allah’ın arz’ı geniştir. Ancak sabredenlere ecirleri hesapsızca ödenir.” (Zümer Suresi, 10)

Allah salih amellerde bulunanlara Adn cennetlerinde güzel meskenler vaat etmiştir

Allah, mü’min erkeklere ve mü’min kadınlara içinde ebedi kalmak üzere, altından ırmaklar akan cennetler ve Adn cennetlerinde güzel meskenler vaat etmiştir. Allah’tan olan hoşnutluk ise en büyüktür. İşte büyük kurtuluş ve mutluluk budur. (Tevbe Suresi, 72)

Adn cennetleri; kapılar onlara açılmıştır. İçinde yaslanıp-dayanmışlardır; orda birçok meyve ve şarap istemektedirler. Ve yanlarında bakışlarını yalnızca eşlerine çevirmiş yaşıt kadınlar vardır.

İşte hesap günü size vaat edilen budur. Şüphesiz bu, Bizim rızkımızdır, bitip tükenmesi de yok. (Sad Suresi, 50-54)

“İçlerinde ebedi kalacakları altından ırmaklar akan Adn cennetleri de (onlarındır). Ve işte bu, arınmış olanın karşılığıdır.” (Taha Suresi, 76)

Adn cennetleri (onlarındır); oraya girerler, orada altından bileziklerle ve incilerle süslenirler. Ve orada onların elbiseleri ipek(ten)dir. (Fatır Suresi, 33)

Ancak Rablerinden korkup-sakınanlar ise; onlara yüksek köşkler vardır, onların üstünde de yüksek köşkler bina edilmiştir. Onların altında ırmaklar akmaktadır. (Bu,) Allah’ın va’didir. Allah, va’dinden dönmez. (Zümer Suresi, 20)

Allah müminlere sonsuz nimetlerle dolu cennet hayatı vaat etmiştir

Adn cennetleri (onlarındır) ki, Rahman (olan Allah, onu) Kendi kullarına gaybtan vadetmiştir. Şüphesiz O’nun va’di yerine gelecektir. Onda ‘boş bir söz’ işitmezler; sadece selam (ı işitirler). Sabah akşam, onların rızıkları orda (bulunmakta)dır. O cennet; Biz, kullarımızdan takva sahibi olanları (ona) varisçi kılacağız. (Meryem Suresi, 61-63)

De ki: “Bu mu daha hayırlı, yoksa takva sahiplerine va’dedilen ebedi cennet mi? Ki onlar için bir mükafat ve son duraktır.” “İçinde ebedi kalıcılar olarak, orada her istedikleri onlarındır; bu, Rabbinin üzerine aldığı, istenen bir vaaddir.” (Furkan Suresi, 15-16)

(Ancak) Gerçekten iman edip salih amellerde bulunanlar ise; onlar için nimetlerle-donatılmış cennetler vardır. Orada ebedi olarak kalıcıdırlar. Allah’ın va’di haktır. O, üstün ve güçlü olandır, hüküm ve hikmet sahibidir. (Lokman Suresi, 8-9)

Takva sahiplerine va’dedilen cennetin misali (şudur): İçinde bozulmayan sudan ırmaklar, tadı değişmeyen sütten ırmaklar, içenler için lezzet veren şaraptan ırmaklar ve süzme baldan ırmaklar vardır ve orda onlar için meyvelerin her türlüsünden ve Rablerinden bir mağfiret vardır. Hiç (böyle mükafaatlanan bir kişi), ateşin içinde ebedi olarak kalan ve bağırsaklarını ‘parça parça koparan’ kaynar sudan içirilen kimseler gibi olur mu? (Muhammed Suresi, 15)

Ama Rablerinden korkup-sakınanlar; onlar için Allah Katında -bir şölen olarak- altlarından ırmaklar akan -içinde ebedi kalacakları- cennetler vardır. İyilik yapanlar için, Allah’ın Katında olanlar daha hayırlıdır. (Al-i İmran Suresi, 198)

Orada tahtlar üzerinde yaslanıp-dayanmışlardır. Orada ne (yakıcı) bir güneş ve ne de dondurucu bir soğuk görürler. (Meyvelerin) Gölgeleri onlara pek yakın ve devşirilmeleri kolaylaştırıldıkça kolaylaştırılmış. Çevrelerinde gümüşten billur kablar, kupalar dolaştırılır. Gümüşten billur kaplar ki, onları belli bir ölçüyle tesbit etmişlerdir. Orada onlara bir kadeh içirilir ki, karışımı zencefildir. Bir pınar ki orada “selsebil” olarak adlandırılır. Çevrelerinde (gençlikleri ve dinçlikleri) ebedi kılınmış civanlar dolaşır-durur; sen onları gördüğün zaman saçılmış birer inci sanırsın. Her nereye baksan, bir nimet ve büyük bir mülk görürsün. Onların üzerinde hafif ipek ve ağır işlenmiş atlastan yeşil elbiseler vardır. Gümüşten bileziklerle bezenmişlerdir. Rableri onlara tertemiz bir şarab içirmiştir. Şüphesiz, bu, sizin için bir mükafaattır. Sizin çaba-harcamanız şükre değer (meşkur:makbul) görülmüştür. (İnsan Suresi, 13-22)

İman edip salih amellerde bulunanlar, Biz onları altından ırmaklar akan, içinde ebedi kalacakları cennetlere sokacağız. Bu, Allah’ın gerçek olan va’didir. Allah’tan daha doğru sözlü kim vardır? (Nisa Suresi, 122)

Mülk, o gün yalnızca Allah’ındır. O, aralarında hükmedecektir. Artık iman edip salih amellerde bulunanlar; nimetlerle donatılmış cennetler içindedirler. (Hac Suresi, 56)

Şüphesiz iman edip salih amellerde bulunanlara gelince; onlar için altından ırmaklar akan cennetler vardır. İşte büyük ‘kurtuluş ve mutluluk’ budur. (Büruc Suresi, 11)

O gün, öyle yüzler de vardır ki, nimette (engin bir mutluluk içinde)dirler. Harcadığı-çabadan dolayı hoşnuttur. (Gaşiye Suresi, 8-9)

Ancak tevbe eden, iman eden ve salih amellerde bulunanlar (onların dışındadır); işte bunlar, cennete girecekler ve hiçbir şeyle zulme uğratılmayacaklar. (Meryem Suresi, 60)

Takva sahiplerine vadedilen cennet; onun altından ırmaklar akar, yemişleri ve gölgelikleri süreklidir. Bu korkup-sakınanların (mutlu) sonudur, inkar edenlerin sonu ise ateştir. (Rad Suresi, 35)

Bizim Katımızda sizi (Bize) yaklaştıracak olan ne mallarınız, ne de evlatlarınızdır; ancak iman edip salih amellerde bulunanlar başka. İşte onlar; onlar için yaptıklarına karşılık olmak üzere kat kat mükafaat vardır ve onlar yüksek köşklerinde güven içindedirler. (Sebe Suresi, 37)

Ancak tevbe edenler, ıslah edenler, Allah’a sımsıkı sarılanlar ve dinlerini katıksız olarak Allah için (halis) kılanlar başka; işte onlar mü’minlerle beraberdirler. Allah mü’minlere büyük bir ecir verecektir. (Nisa Suresi, 146)

Allah salih amellerin karşılığını eksiksizce verecektir

Erkek olsun, kadın olsun, bir mü’min olarak kim salih bir amelde bulunursa, hiç şüphesiz Biz onu güzel bir hayatla yaşatırız ve onların karşılığını, yaptıklarının en güzeliyle muhakkak veririz. (Nahl Suresi, 97)

Buna göre, iman edip salih amellerde bulunanlar, onlar için bir bağışlanma (mağfiret) ve üstün bir rızık vardır. (Hac Suresi, 50)

Her insan-grubunu imamlarıyla çağıracağımız gün, artık kimin kitabı sağ eline verilirse, onlar kitaplarını okuyacaklar ve onlar, bir ‘hurma çekirdeğindeki iplikçik kadar’ bile haksızlığa uğratılmazlar. (İsra Suresi, 71)

Şüphesiz iman edip salih amellerde bulunanlar ise; Biz gerçekten en güzel davranışta bulunanın ecrini kayba uğratmayız. (Kehf Suresi, 30)

Gerçek şu ki, Allah zerre ağırlığı kadar haksızlık yapmaz. (Bu ağırlıkta) Bir iyilik olursa, onu kat kat kılar ve Kendi yanından pek büyük bir ecir verir. (Nisa Suresi, 40)

Artık iman edip salih amellerde bulunanlara gelince; Rableri onları Kendi rahmetine sokar. İşte apaçık olan ‘büyük mutluluk ve kurtuluş’ budur. (Casiye Suresi, 30)

Artık kim, bir mü’min olarak salih amellerde bulunursa, onun çabası için (karşılık olarak) küfran (nankörlük) yoktur. Şüphesiz Biz, onun yazıcılarıyız. (Enbiya Suresi, 94)

Şüphesiz, Müslüman erkekler ve Müslüman kadınlar, mü’min erkekler ve mü’min kadınlar, gönülden (Allah’a) itaat eden erkekler ve gönülden (Allah’a) itaat eden kadınlar, sadık olan erkekler ve sadık olan kadınlar, sabreden erkekler ve sabreden kadınlar, saygıyla (Allah’tan) korkan erkekler ve saygıyla (Allah’tan) korkan kadınlar, sadaka veren erkekler ve sadaka veren kadınlar, oruç tutan erkekler ve oruç tutan kadınlar, ırzlarını koruyan erkekler ve (ırzlarını) koruyan kadınlar, Allah’ı çokça zikreden erkekler ve (Allah’ı çokça) zikreden kadınlar; (işte) bunlar için Allah bir bağışlanma ve büyük bir ecir hazırlamıştır. (Ahzab Suresi, 35)

Mallarını infak edenlerin karşılığını Allah artırarak verecektir

De ki: “Şüphesiz benim Rabbim, kullarından rızkı dilediğine genişletip-yayar ve ona kısar da. Her neyi infak ederseniz, O (Allah), yerine bir başkasını verir; O, rızık verenlerin en hayırlısıdır.” (Sebe Suresi, 39)

Gerçekten Allah’ın Kitabını okuyanlar, namazı dosdoğru kılanlar ve kendilerine rızık olarak verdiklerimizden gizli ve açık infak edenler; kesin olarak zarara uğramayacak bir ticareti umabilirler. (Fatır Suresi, 29)

Onlara karşı gücünüzün yettiği kadar kuvvet ve besili atlar hazırlayın. Bununla, Allah’ın düşmanı ve sizin düşmanınızı ve bunların dışında sizin bilmeyip Allah’ın bildiği diğer (düşmanları) korkutup-caydırasınız. Allah yolunda her ne infak ederseniz, size ‘eksiksiz olarak ödenir’ ve siz haksızlığa uğratılmazsınız. (Enfal Suresi, 60)

Küçük, büyük infak ettileri her nafaka ve (Allah yolunda) aştıkları her vadi, mutlaka Allah’ın yaptıklarının daha güzeliyle onlara karşılığını vermesi için, (bunlar) onlar adına yazılmıştır. (Tevbe Suresi, 121)

Mallarını Allah yolunda infak edenler, sonra infak ettikleri şeyin peşinden başa kakmayan ve eziyet vermeyenlerin ecirleri Rableri Katındadır, onlara korku yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardır. (Bakara Suresi, 262)

Onlar ki, mallarını gece, gündüz; gizli ve açık infak ederler. Artık bunların ecirleri Rableri Katındadır, onlara korku yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardır. (Bakara Suresi, 274)

Allah yolunda çabalayanlar kurtuluşa erenlerden olacaktır

Ama Resul ve onunla birlikte olan mü’minler, mallarıyla ve canlarıyla cehd ettiler (çaba harcadılar); işte bütün hayırlar onlarındır ve kurtuluşa erenler onlardır. Allah onlar için, süresiz kalacakları, altından ırmaklar akan cennetler hazırladı. İşte büyük ‘kurtuluş ve mutluluk’ budur. (Tevbe Suresi, 88-89)

Hiç şüphesiz Allah, mü’minlerden -karşılığında onlara mutlaka cenneti vermek üzere- canlarını ve mallarını satın almıştır. Onlar Allah yolunda savaşırlar, öldürürler ve öldürülürler; (bu,) Tevrat’ta, İncil’de ve Kur’an’da O’nun üzerine gerçek olan bir vaaddir. Allah’tan daha çok ahdine vefa gösterecek olan kimdir? Şu halde yaptığınız bu alışverişten dolayı sevinip-müjdeleşiniz. İşte ‘büyük kurtuluş ve mutluluk’ budur. (Tevbe Suresi, 111)

Allah şükredenleri ödüllendirecektir

Allah’ın izni olmaksızın hiçbir nefis için ölmek yoktur. O, süresi belirtilmiş bir yazıdır. Kim dünyanın yararını (sevabını) isterse ona ondan veririz, kim ahiret sevabını isterse ona da ondan veririz. Biz şükredenleri pek yakında ödüllendireceğiz. (Al-i İmran Suresi, 145)
Şüphesiz, ‘Safa’ ile ‘Merve’ Allah’ın işaretlerindendir. Böylece kim Evi (Ka’be’yi) hacceder veya umre yaparsa, artık bu ikisini tavaf etmesinde kendisi için bir sakınca yoktur. Kim de gönülden bir hayır yaparsa (karşılığını alır). Şüphesiz Allah, şükrün karşılığını verendir, bilendir. (Bakara Suresi, 158)

Allah yolunda ölenlere büyük bir ecir vardır

Öyleyse, dünya hayatına karşılık ahireti satın alanlar, Allah yolunda savaşsınlar; kim Allah yolunda savaşırken, öldürülür ya da galip gelirse ona büyük bir ecir vereceğiz. (Nisa Suresi, 74)

Andolsun, eğer Allah yolunda öldürülür ya da ölürseniz, Allah’tan olan bir bağışlanma ve rahmet, onların bütün toplamakta olduklarından daha hayırlıdır. (Al-i İmran Suresi, 157)
Allah yolunda öldürülenleri sakın ‘ölüler’ saymayın. Hayır, onlar, Rableri Katında diridirler, rızıklanmaktadırlar. (Al-i İmran Suresi, 169)

Allah yolunda hicret edip öldürülen veya ölenlere gelince muhakkak Allah, onları güzel bir rızıkla rızıklandıracaktır. Şüphesiz Allah, rızık verenlerin en hayırlısıdır. Onları, Kendisi’nden gerçekten hoşnut kalacakları bir yere sokacaktır. Şüphesiz Allah, bilendir, halimdir. (Hac Suresi, 58-59)

Müminler kıyamet günü ve ahirette hiçbir zorlukla karşılaşmayacaklardır

Artık kimin kitabı sağ yanından verilirse, O, kolay bir hesap (sorgu) ile sorguya çekilecek, Ve kendi yakınlarına sevinç içinde dönmüş olacaktır. (İnşikak Suresi, 7-9)
Artık bugün, iman edenler, kafir olanlara gülmektedirler. Tahtlar üzerinde bakıp-seyretmek suretiyle. (Mutaffifin Suresi, 34-35)

Ancak iman edip salih amellerde bulunanlar başka; onlar için kesintisi olmayan bir ecir (mükafaat) vardır. (İnşikak Suresi, 25)

Ey iman edenler, Allah’a kesin (nasuh) bir tevbe ile tevbe edin. Olabilir ki, Allah sizin kötülüklerinizi örter ve altından ırmaklar akan cennetlere sokar. O gün Allah, peygamberi ve onunla birlikte iman edenleri küçük düşürmeyecektir. Nurları, önlerinde ve sağ yanlarında koşar-parıldar. Derler ki: “Rabbimiz nurumuzu tamamla, bizi bağışla. Şüphesiz Sen, herşeye güç yetirensin.” (Tahrim Suresi, 8)

Kıyamet-saatinin kopacağı gün, (mü’minlerle kafirler birbirlerinden) ayrılırlar. Böylece iman edip salih amellerde bulunanlar; artık onlar ‘bir cennet bahçesinde’ ‘sevinç içinde ağırlanırlar’. (Rum Suresi, 14-15)

Ama Bizden kendilerine güzellik geçmiş bulunanlar; işte, onlar, ondan uzaklaştırılmışlardır. Onun uğultusunu bile duymazlar. Onlar nefislerinin arzuladığı (sayısız nimet) içinde ebedi kalıcıdırlar. Onları, o en büyük korku hüzne kaptırmaz ve: “İşte bu sizin gününüzdür, size va’dedilmişti” diye melekler onları karşılayacaklardır. (Enbiya Suresi, 101-103)

Allah, Kendisi’ne ve elçisine itaat edenlere cenneti vaat etmiştir

Bunlar, Allah’ın sınırlarıdır. Kim Allah’a ve elçisine itaat ederse, onu altından ırmaklar akan, içinde ebedi kalacakları cennetlere sokar. İşte büyük kurtuluş ve mutluluk budur. (Nisa Suresi, 13)

Kim Allah’a ve Resul’e itaat ederse, işte onlar Allah’ın kendilerine nimet verdiği peygamberler, doğrular (ve doğrulayanlar), şehidler ve salihlerle beraberdir. Ne iyi arkadaştır onlar? (Nisa Suresi 69)

Ama sizden kim Allah’a ve Resûlü’ne gönülden -itaat eder ve salih bir amelde bulunursa, ona ecrini iki kat veririz. Ve Biz ona üstün bir rızık da hazırlamışızdır. (Ahzab Suresi, 31)

Ki O (Allah), amellerinizi ıslah etsin ve günahlarınızı bağışlasın. Kim Allah’a ve elçisine itaat ederse, artık o en büyük kurtuluşla kurtulmuştur. (Ahzab Suresi, 71)

Kendilerine yara isabet ettikten sonra, Allah ve elçisinin çağrısına icabet edenler, içlerinden iyilik yapanlar ve sakınanlar için büyük bir ecir vardır. (Al-i İmran Suresi, 172)

İNKAR EDENLERİN ÜMİTSİZ HALLERİ

Ümitsizlik, din ahlakından uzak yaşayan insanlarda sık rastlanan bir ruhi bozukluktur. Bu, insanların Allah’ın varlığını reddetmelerinden ya da Allah’ı gereği gibi tanıyıp bilmemelerinden kaynaklanır. İmandan ve dolayısıyla Kurani bilgiden yoksun olan bu insanlar etraflarında gerçekleşen tüm olayların tesadüfler sonucu meydana geldiğini düşünürler. Allah’ın herşeyi, Kendi belirlediği bir kader çerçevesinde yarattığının ve her an kontrolü altında tuttuğunun farkına varamazlar.

Bu nedenle başlarına gelen her türlü olumsuz olay kendileri için bir keder ve umutsuzluk vesilesi olur. Hatta kötü bir olaya gerek kalmadan, sırf kendi oluşturdukları kuruntu, vesvese ve endişeler bile onları derin bir ümitsizliğe düşürmeye yeterli olur.

Bu ruh halindeki bir insan her konuda, her olayda kötüye yoracak, olumsuz bir yön bulabilir. Herşeyden karamsarlığa ve umutsuzluğa sürüklenecek sonuçlar çıkarabilir. Çünkü kendisine ölçü olacak hiçbir yol göstericisi yoktur. Hayat felsefesini ve olaylara bakış açısını belirleyen şeylerin tesadüf, raslantı, şans gibi kavramlar olduğunu düşünür. Oysa bu kavramların ona umut ve güven verecek hiçbir güçleri yoktur. Tam tersine, bu kavramlara inanması ve hayatını bunların üzerine kurması, onun her türlü sıkıntıyı ve azabı yaşamasına sebep olur.

Böyle olması da doğaldır. Çünkü Allah’ı tanımamakla, O’nun insanlara bir rehber, rahmet ve müjde olarak gönderdiği Kuran’ı rehber edinmemekle kendi kendine zulmetmiş, çektiği tüm sıkıntılara kendisi sebep olmuştur. Kendisini ve tüm varlıkları sarıp kuşatan İlahi kaderden habersizdir. Bu yüzden, Allah’ın bilgisi ve dilemesiyle gerçekleşen herşeyi başıboş olaylar dizisi olarak algılar. Kısacası içinde bulunduğu büyük körlük ve cehalet, ona hayatı boyunca bir nevi cehennem azabı yaşatır.

İnkar edenler için durum böyleyken, kendini Müslüman tanıtan bazı kimseler de aynı ruh halini taşırlar. Müslüman olduklarını savunmalarına rağmen Kuran ahlakından uzak oldukları için olaylara yaklaşımları ve tepkileri de inkar edenlerden pek farklı değildir. Bütün olayları sebepler zincirinin, doğa kanunlarının, sosyal gelişmelerin, bir sonucu olarak değerlendirir, bu olayların tamamını Allah’ın yarattığını düşünmez ve bunların arkasındaki İlahi hikmeti ve amacı göremezler.

Oysa Kurani bakış açısı insana bütünüyle farklı bir kişilik kazandırır. Herşeye bu bakış açısıyla yaklaşan bir insan en başta, mümin olduğu için her olayın kendisi ve diğer müminler açısından hayırlı olduğunu bilir. Çünkü Allah müminlerin dostudur ve onlar için dünyada ve ahirette en hayırlı olanı dilemekte ve yaratmaktadır. Eğer olumsuz gibi görünen bir durumla karşılaşırsa bunu kötü şansa, uğursuzluğa, işlerin ters gitmesine bağlamaz. “Şer” gibi görünen bir olayın içinde, “…Olur ki hoşunuza gitmeyen bir şey, sizin için hayırlıdır…” (Bakara Suresi, 216) ayetinde işaret edildiği gibi Allah’ın çok büyük hayırlar yaratmış olabileceğini düşünür.

Herşeyin Allah’tan geldiğinin, Allah’ın dilemesiyle olduğunun bilinciyle, hiçbir şartta ve durumda üzüntüye, karamsarlığa ve umutsuzluğa kapılmaz. Bu dünyada herşeyin bir imtihan vesilesi olduğunu düşünerek karşısına çıkan olaylarda Kuran’da belirtilen en güzel ahlakı, en güzel davranış biçimini gösterir.

Allah’ın rahmetinden yalnızca inkar edenler ümit keser

İnsanlar zorlu olaylarla karşılaştıklarında gösterdikleri tavra göre ikiye ayrılırlar. Bunlardan birinci grup Allah’ın varlığını inkar eden ve dünya hayatının koşuşturması içine dalan insanlardır. Herhangi bir zorluk, sıkıntı, fiziksel ya da manevi baskıyla karşılaştıklarında bir anda saldırganlaşıp, umulmadık isyankar tavırlar gösterirler. Zorluklar iman etmeyenlerin büyük bir ümitsizliğe düşmelerine neden olur. Bu ümitsizlik tüm yaşantılarını engeller, şevk ve heyecanlarını kırar, çok büyük bir yılgınlık meydana getirir. Her zorluğu bir bela olarak görür, bu nedenle de olgun ve dengeli bir tavır gösteremezler.

Allah’ın rahmetinden umut kesen kişiler Allah’a inanmayan, ahiret inancı taşımayan insanlardır. Kendi rahmetinden umut kesenlerin ancak inkar edenler olduğunu Allah ayetinde şu şekilde belirtmektedir:

Allah’ın ayetlerini ve O’na kavuşmayı ‘yok sayıp inkar edenler’; işte onlar, Benim rahmetimden umut kesmişlerdir; ve işte onlar, acı azab onlarındır. (Ankebut Suresi, 23)

Kuran’da övülen peygamberlerden biri olan Hz. Yakup da kendi oğullarına Allah’a karşı ümitvar olmayı öğütlemiştir. Hz. Yakup oğullarına Allah’ın rahmetinden umut kesenlerin yalnızca inkar edenler olduğunu şöyle hatırlatmaktadır:

“Oğullarım, gidin de Yusuf ile kardeşinden (duyarlı bir araştırmayla) bir haber getirin ve Allah’ın rahmetinden umut kesmeyin. Çünkü kafirler topluluğundan başkası Allah’ın rahmetinden umut kesmez”. (Yusuf Suresi, 87)

Allah’ın rahmetini umut etmemek, Allah’ın herşeye güç yetiren olduğunun bilincinde olmamak demektir. Ki bu herşeyini Rabbimiz’e borçlu olan insan için son derece büyük bir nankörlüktür. Çünkü insanı yaratan, ona görme, işitme, düşünme yeteneklerini veren, yürümesini, koşmasını, nefes almasını sağlayan, onu güldüren, sağlığını ona veren, rızıklandıran, sevdiği şeyleri ona ikram eden Allah’tır. Bu durumda Allah’ın rahmetini ummamak kişinin bütün bunları görmezlikten gelmesi anlamına gelir. Özellikle de elindeki nimetleri kaybettikten sonra ümitsizliğe kapılmak, Allah’ın beğenmediği bir tavırdır:

İnsana bir nimet verdiğimizde sırt çevirir ve yan çizer; ona bir şer dokunduğu zaman da umutsuzluğa kapılır. (İsra Suresi, 83)

Nimetler içindeyken bu nimetleri kendilerine Allah’ın verdiğini hiç düşünmeyen, şükretmeyen insanlar, nimetler ellerinden alındığında, bir anda büyük bir şaşkınlığa kapılmakta ve bütün umutlarını yitirmektedirler. Nankörlük ve umutsuzluk Kuran’dan uzak kimselerde birarada bulunan kötü ahlak özellikleridir. Başka ayetlerde de bu tür kimselerden şöyle bahsedilmektedir.

Derken kendilerine hatırlatılanı unuttuklarında, onların üzerlerine herşeyin kapılarını açtık. Öyle ki kendilerine verilen şeylerle ‘sevince kapılıp şımarınca’, onları apansız yakalayıverdik. Artık onlar umutları suya düşenler oldular. (Enam Suresi, 44)

Sonunda, üzerlerine azabı şiddetli olan bir kapı açtığımızda, onlar bunun içinde şaşkına dönüp umutlarını kaybettiler. (Müminun Suresi, 77)

İnkarcıların bu zayıf ve basit karakterlerinden bir başka ayette de şöyle bahsedilir:
İnsan, hayır istemekten bıkkınlık duymaz; fakat ona bir şer dokundu mu, artık o, ye’se düşen bir umutsuzdur. (Fussilet Suresi, 49)

Allah iman edenlere inkarcıları dost edinmemeyi, onların ahirete hiçbir şekilde inanmadıklarını, ahiretten yana umut kesmiş kimseler olduklarını bildirmektedir. Bu tür kimseler müminlerin muhatap olmaktan özellikle sakındıkları kimselerdir. Çünkü ahiretten umut kesen bir insan her açıdan olumsuz özellikler taşıyan bir insandır. Hiçbir sınır ya da kural tanımaz, her türlü suçu işleyebilecek bir yapıda olur. Nitekim dünya üzerinde cinayetten hırsızlığa kadar her türlü gayrimeşru işin arkasında yer alan, insanlara çekinmeden zulmeden, yolsuzluğu, dolandırıcılığı yaşam tarzı haline getiren kişiler hep ahirete inanmayan, ahiret umudu taşımayan, Allah’tan korkmayan insanlardır. Bu nedenle, müminlerin ahiretten umudunu kesmiş bu tür kişileri dost edinmemeleri ayette şöyle bildirilmektedir:

Ey iman edenler, Allah’ın kendilerine karşı gazablandığı bir kavmi veli (dost ve müttefik) edinmeyin; ki onlar, kafirlerin mezar halkından umut kesmeleri gibi ahiretten umut kesmişlerdir. (Mümtehine Suresi, 13)

Ümitsizlik, iman etmeyen kişilerin, iman edenlerle arasındaki en belirgin farklardan biridir. İnkarcılar Allah’ın rızasını kazanmak maksadıyla yaşamadıkları için Allah’tan gelen herşeye razı olan bir müminin rahatlığını taşımazlar. Bu yüzden bir an sonrasının dahi endişesi içindedirler. Her olayın kendi aleyhlerinde gelişeceği zannına kapılırlar.

Bir an için ümitlenseler de, yaşadıkları olayın herhangi bir aşamasının bekledikleri gibi gelişmediğini gördüklerinde hemen ümitsizliğe kapılırlar.

İmanlı insan için ise bu durum tam tersi şeklindedir. İman, dünyada insanın sahip olabileceği en büyük nimetlerin başında yer alır. Allah’a inanan insan ayetin ifadesiyle “… sapasağlam bir kulpa yapışmıştır…”. (Bakara Suresi, 256) Yokken var eden, ölüyken dirilten, hastalandığında şifa veren, yediren, içiren, büyüten, karanlıklar içindeyken aydınlığa çıkaran Allah’tır ve bu yüzden insan iman eder.

İman, kişiyi ümitsizliğe sürüklenmekten, üzüntü, keder, sıkıntı, stres, öfke, gelecek kaygısı, korku ve tedirginlik gibi insana maddi-manevi zarar veren etkenlerden uzak tutar. Bütün bunların aksine son derece neşeli ve huzurlu olmasına neden olur. İmandan başka hiçbir şey insanı kurtuluşa ulaştırmaz. Nitekim imandan başka bir kulba tutunmaya kalkan insan bir türlü huzuru bulamadığını, edindiği amaçlara ulaşsa dahi mutluluğu yakalayamadığını kendisi de görür.

Özellikle hastalandığında ya da yaşlandığında hayatını adadığı şeylerin ya da kişilerin kendisine sadık olmadığını, boşa geçen yılların kendisine bu dünyada da hiçbir yarar getirmediğini düşünüp ruhen çöküntüye uğrar. O güne kadar kendisini ayakta tutan idealleri, beklentileri, dostları, sevdikleri yok olup gitmiştir.

İman ehli ise dünyaya bağlı olmadığı için bedenen uğradığı değişiklikler, çevresinde ve hayatında yaşadığı kayıplar kendisinde bir üzüntü ya da moral bozukluğuna yol açmaz. Yıllarını Allah yolunda mücadeleye adamış değerli İslam alimi Bediüzzaman Said Nursi imanın kendisine yettiğini ve kendisine bitmeyen bir ümit kaynağı olduğunu şu şekilde dile getirmiştir:

“… İşte bütün ihtiyarlığımdan ve firak (ayrılık) belâlarından gelen teessürâtıma (üzüntülerime), bana nur-u iman tam kâfi geldi; kırılmaz bir rica, kopmaz bir ümit, sönmez bir ziya, bitmez bir teselli verdi. Elbette sizlere ihtiyarlıktan gelen karanlık ve gaflet ve teessürat ve teellümâta (tasalanmalara), iman kâfi ve vâfidir. Asıl en karanlıklı ve en nursuz ve tesellisiz ihtiyarlık ve en elîm ve müthiş firak, ehl-i dalâletin (hak yoldan sapanların) ve ehl-i sefahetin (sefihlerin) ihtiyarlıklarıdır ve firaklarıdır. O rica ve ziya ve teselli veren imanı zevk etmek ve tesirâtını hissetmek için, ihtiyarlığa lâyık ve İslâmiyete muvafık ubudiyetkârâne (kulluğa yakışır bir tarzda) bir tavr-ı şuurdârâne (şuurlu bir tavır) takınmakla olur. Yoksa, gençlere benzemeye çalışmak ve onların sarhoşça gafletlerine başını sokup ihtiyarlığını unutmakla değildir…”

Bir insanın, nimetler içindeyken neşeli ve mutlu olup, nimetler kendisinden alındığında bir anda bütün karakterinin değişmesi, müthiş bir sıkıntı ve kaygıya düşmesi aslında tam anlamıyla bir basitlik, küçüklüktür. Kişinin Allah’a ve ahirete gerçek anlamda bir imanı olmadığının delilidir. Aynı zamanda önemli bir akılsızlık ve kavrayış eksikliğinin de göstergesidir.

Çünkü nimeti veren de alan da Allah’tır. Mümini diğer kişilerden ayıran en önemli özelliklerinden biri de böyle bir durum karşısında göstereceği güzel ahlaktır. Mümin her iki durumda da büyük bir neşe ve teslimiyet içindedir. Müminlerin en temel özellikleri tüm varlıklarıyla tamamen Allah’a teslim olmaları, O’nun kendilerine gönderdiği Kuran’a göre hareket edip düşünmeleri, Kuran’ın dışında hiçbir zihniyet, model ve bakış açısını üzerlerinde barındırmamalarıdır.

İman etmeyenler ise, Kuran’a aykırı bir hayat modelini bütün yönleriyle yaşarlar. Alaycılık, zulüm, endişe, korku, sıkıntı, yalan, ölüm korkusu, dünya hırsları, üzüntü, vs. hep bu modelin içinde yer alan özelliklerdendir. Ümitsizlik de iman etmeyenlerin hemen hemen tamamında rastlanan bir vasıftır. Yaşama amaçlarını ve yaşam biçimlerini sağlam bir zemin üzerine, yani Allah’a iman ve kulluk üzerine kurmadıkları için hayatları, dirayetleri, dayanma güçleri pamuk ipliğine bağlıdır. Her an sarsılmaya, yıkılmaya müsait bir ruh hali içindedirler.

Bitip tükenmeyen, sönmeyen, coşkulu bir ümit olması için Allah’a tam bir iman, güven ve sadakat gerekir. Ümidi ancak Allah’la dost olan insan gereği gibi yaşar. Allah’a inanmayan insan gerçek ümidi, yani dünyevi şartlara dayalı olmayan daimi bir ümidi bilmez. Her zaman olumsuz ihtimaller üzerinde düşünür, olayları hep olumsuz yönden değerlendirir. Allah’a güvenip dayanmayan böyle insanların endişelenmek için bitmek tükenmek bilmeyen sebepleri vardır. Herşeyin başıboş tesadüflere bağlı olduğunu zannederler. Böyle bir durumda yalnızca gerçekleşmesi ihtimal dahilinde olan doğal afetler bile tevekkülsüz insanlar için büyük bir sıkıntı kaynağıdır.

Evrende çok hassas dengelerle birbirine uyum sağlayan birçok ayrıntı vardır. Bu dengelerin birinde meydana gelecek çok küçük oranlardaki bir oynama bile evrende büyük felaketler meydana getirebilir.

Örneğin, şiddetli bir deprem yer kabuğu üzerindeki herşeyi alt üst etmeye yeterlidir. Yer kabuğu alev alev kaynayan, en ağır metallerin bile eriyik halinde bulunduğu, binlerce derece sıcaklıktaki mağma üzerinde adeta bir zar gibi yüzmektedir. Bu zarın her an birkaç yerinden yırtılması ve yeryüzünün kaynayan lavlarla küle dönmesi son derece kolaydır. Yeryüzünün en güvenli sayılan yerleri bile bu tehlikeden uzak değildir. Çünkü yapılan hesapların hiçbiri kesinlik taşımamakta, yalnızca bir tahmin ve varsayım boyutunda kalmaktadır. Bu arada, Dünya müthiş bir süratle uzay boşluğu içinde dönerek gitmektedir, binlerce göktaşı yeryüzünün çok yakınından teğet geçmektedir. Günün birinde büyük bir göktaşının Dünya’ya isabet etmeyeceğinin hiçbir garantisi yoktur. Yalnızca bir kilometre çapındaki bir göktaşı bile Dünya’daki iklim dengelerini alt üst ederek canlı yaşamını tehdit etmeye yeterlidir. Güneş’te meydana gelecek büyük bir patlama sonucunda etrafa yayılacak enerji ve radyasyon da Dünya’daki canlılığa bir anda son verebilir. Üstelik bunlar sadece birkaç örnektir ve bunlar gibi daha binlerce alternatif düşünülebilir.

Tüm bunların farkında olan kişinin eğer Allah’a inancı ve tevekkülü yoksa çok yoğun bir korku ve tedirginlik hisseder. Ancak iman ehli ise evrenin tamamının, kendi bedeni de dahil, Allah’ın kontrolünde olduğunu bilir. Allah’ın aklına ve ilmine tamamen teslimdir. Evrenin hassas dengeler üzerine kurulu olması onun imanını daha da artırmakta, Allah’a olan bağlılığını, hayranlığını güçlendirmektedir.

Bediüzzaman Said Nursi bu konuda Müslümanların rahatlığıyla inkarcıların içine düştükleri ümitsizliği samimi üslubuyla şöyle ifade etmektedir:

“… İşte, kâinat içinde maddî ve mânevî bütün bu silsileler, imânsız ehl-i dalâlete (doğru ve hak yoldan sapanlara) hücum ediyor, tehdit ediyor, korku veriyor, kuvve-i mâneviyesini (manevi kuvvetini) zîr ü zeber (altüst) ediyor. Ehl-i imana (inananlara) değil tehdit ve korkutmak, belki sevinç ve saadet, ünsiyet (dostluk) ve ümit ve kuvvet veriyor. Çünkü ehl-i iman, iman ile görüyor ki, o hadsiz silsileleri, maddî ve mânevî şimendiferleri, seyyar kâinatları mükemmel intizam ve hikmet dairesinde birer vazifeye sevk eden bir Sâni-i Hakîm onları çalıştırıyor. Zerre miktar vazifelerinde şaşırmıyorlar, birbirine tecavüz edemiyorlar. Ve kâinattaki kemâlât-ı san’ata (mükemmel sanatlara) ve tecelliyat-ı cemâliyeye (güzellik görüntülerine) mazhar olduklarını (kavuştuklarını) görüp kuvve-i mâneviyeyi tamamıyla eline verip, saadet-i ebediyenin bir nümunesini iman gösteriyor…”

İnkarcıların en fazla ümitsizliğe kapılacakları gün, bütün insanların hesap vermek üzere diriltilecekleri ahiret günü olacaktır. Kıyametin başlamasıyla, zorlu bir günle karşı karşıya kaldıklarını hemen anlayan inkarcılar, hayatları boyunca kaçtıkları gerçekle çok açık bir şekilde karşılaşacaklar, dünyada bulundukları sürece imana hiç yaklaşmadıkları için tarifsiz bir pişmanlığa kapılacaklardır. Allah’ın vaatlerini hatırlayacaklar, kendilerinin cehenneme sokulacaklarını anlayacaklardır. Bu noktada ve bundan sonra yaşayacakları ümitsizlik, ümitsizlik sınırının en sonudur. Nitekim dünyada yaşanan hiçbir pişmanlık, hiçbir ümitsizlik örneği bu derece şiddetli değildir. Allah, ahiretin başlangıcı olan kıyamet gününde inkarcıların yaşayacakları yıkımı şu şekilde ifade etmektedir:

Kıyamet-saatinin kopacağı gün, suçlu-günahkarlar umutsuzca yıkılırlar. (Rum Suresi, 12)

Kuran’a davet edildikleri halde kendi istekleriyle inkarda direten kişilerin cehennem azaplarının çok şiddetli olacağı ve bu azabın hafifletilmeyeceği de ayetlerden anlaşılmaktadır. Zuhruf Suresi’nde şöyle buyrulmaktadır:

Onlardan (azab) hafifletilmeyecek ve orda onlar umutlarını kaybetmiş kimselerdir. Biz onlara zulmetmedik; ancak onların kendileri zalimlerdir. (Zuhruf Suresi, 75-76)

Ümitsizliği yaşayan insanların ruh halleri

İnsana hayat veren, canlı tutan, mutlu ve huzurlu olmasını sağlayan en önemli manevi etkenlerden biri “ümitvar” ruh halidir. Bu, bir insanın yaşamını sağlıklı olarak sürdürebilmesi için de gerekli olan en önemli konulardan biridir. Nitekim dünya üzerinde “ümitvar” ruh halini tam anlamıyla yaşamadıkları için acı ve sıkıntı çeken, kendi kendilerine zulmeden, dünyayı kendilerine yaşanılmaz bir yer haline getiren çok sayıda insan vardır.

Bu insanların sorunu, gelişen olayların tümünün Allah’ın kontrolünde olduğunu düşünmemeleri, kadere tam bir teslimiyetle teslim olmamalarıdır. Oysa insanı ancak, Allah’a ve O’nun yarattığı kadere tam anlamıyla bir teslimiyet huzurlu kılar. Gelecekten yana ümitli olması, korku ve kaygılara kapılmadan, mütevekkil yaşaması, onu hem maddi hem de manevi açıdan sağlıklı kılacaktır. Aksi takdirde dengeli ve sağlıklı olması mümkün değildir. Gelecekten yana, hatta bir an sonrasından dahi endişe ve kaygı içinde yaşayan insan adeta hayattayken yaşamını yitirmiş gibidir. Böyle bir insandan büyük atılımlar, büyük hizmetler, güzel fikir ve düşünceler, güzel davranışlar beklemek de yanlış olacaktır. Çünkü o ruhunda durmaksızın devam eden bir memnuniyetsizlik ve tedirginliği yaşıyordur.

Nefsinin hoşuna gitmeyen en ufak bir olayla karşılaştığında sarsılan, bunalıma giren, ruhen çöküntüye uğrayan bu insanlar birçok açıdan kayba uğrarlar. Ruhları yıpranır; bununla birlikte bedenleri de çöküntüye uğrar. Oysa insan ancak teslimiyetli ve tevekküllü bir ruh halinde huzurlu, sağlıklı ve verimli olacak şekilde yaratılmıştır.

İman etmeyen bir insan için herşey sorun olabilmektedir. Önemli bir günde hastalanması, mutlaka katılması gerektiğini düşündüğü bir davete katılamaması, bir araştırmasını başarıyla sonuçlandıramaması, çok istediği bir tatile çıkamaması, kendini beğendirmeye çalıştığı insanların gözüne girememesi, hatta arabasında ufak bir çizik olması dahi onda ani ve büyük üzüntülere, ümitsizliklere neden olabilir. Benzer derece küçük olaylar dahi aniden moralinin bozulmasına yol açabilir. Bunun nedeni, dünya hayatına gereğinden fazla değer vermesi, ahireti düşünmemesi, bir gün bu dünyayı bırakıp mutlaka öleceği gerçeğini hiç aklına getirmemesindir. Bunları düşünmediği için küçük olaylara, sorunlara takılmakta, küçük hedeflere bağladığı ümitleri çok çabuk sarsılabilmektedir. Bu şekilde bir hayatı benimsediği için de, daima mutsuz ve huzursuz olur.

Fiziksel görümünde herhangi bir nedenle bozulma olan bir kişi bir süre için bunalıma girerek büyük bir ümitsizlik devresi yaşayabilir. Bu süre zarfında, fiziksel görünümünde bir kusur olmadığını düşünürken sergilemeyeceği davranışlar gösterebilir. Örneğin çok güzel veya yakışıklı bir arkadaşının sahip olduğu özellikleri kıskandığı için onunla alay eder; onu çirkin göstermeye çalışan konuşmalar yapar.

Bir başkası aynı olay karşısında içine kapanır; hiçbir arkadaşıyla görüşmez. Bunların hepsi kadere boyun eğmemenin ve tevekkül etmemenin getirdiği davranış bozukluklarıdır.

Ümitsizlik kişiye hiçbir şey kazandırmaz; ne ahlaka, ne kişinin ruh sağlığına, ne geleceğine, ne de halihazırdaki yaşantısına en ufak bir olumlu etkisi yoktur. Aksine insanı hastalıklara, hatta ölüme dek sürükleyebilecek şekilde moral çöküntüsüne sokar. Ümit dolu olmanın ise maddi ve manevi olarak kazandıracağı çok şey vardır. Öncelikle Allah’ın bir emrini uyguladığı için kişi çok önemli bir ibadeti yapmış ve Allah’ın rızasını kazanmış olur.

İnsanın her olay karşısında ümit dolu olması, asla ümitsizliğe kapılmaması ruhunda birçok olumlu gelişmeye yol açacaktır. Tevekküllü, dünya hırsları olmayan, sabırlı, sakin, olayların kapıp sürüklemediği, güçlü, mutmain, insanlar tarafından saygı duyulan, aklına başvurulan, olgun, lider karakterli bir kişi olacaktır.

Akılsızların ümitlenmesi

Ümitvar olmakla Allah’ın emirlerine uymak ve O’nun sınırlarını korumak arasında çok önemli bir bağlantı vardır. İnsanın Allah’ın rahmetinden ümitvar olması elbette O’na olan yakınlığı ve bağlılığı, Kuran’ın hükümlerini gözetmesiyle orantılıdır. Yoksa Allah’ı anmayan, kendi bildiğince hayatını yaşayan, Allah’ın hükümlerinden yüz çeviren bir kimsenin eğer bu tavırlarını düzeltmezse, Allah’a tevbe edip yönelmezse bu ahlakına karşılık güzel bir mükafat verileceğini düşünmesi kendini kandırmasından başka birşey değildir.

İşte akılsızların ümitlenmesi de bu şekilde olur. Allah’ı gereği gibi tanıyıp takdir edemeyen, Kuran’dan, İslam’dan haberi olmayan pek çok insan vardır ki, ahirette güzel bir karşılık göreceklerine kendilerini inandırmışlardır. Bu müminlerin ümitvar olma özelliklerinin dışında inançsızlığın getirdiği pervasızlığı ve çirkin bir cesareti göstermektedir. Bu kişiler din ahlakından uzak olmaları nedeniyle daralan vicdanlarını, bu tür sahte ümit ve beklentilerle rahatlatmaya çalışır, kendilerini de buna inandırırlar. Örneğin bir araştırmacı Kuran ahlakına uygun en küçük bir tavır göstermese de, yaptığı bilimsel çalışmaların kendisini “kurtaracağını” umar. Veya bir felsefeci dini reddetse bile çok kültürlü bir insan olduğu için diğerlerinden üstün olduğunu ve ahirette buna göre karşılık göreceğini zanneder. Bir tüccar ise insanlara sağladığı mal ve imkanlar sayesinde ahiretten bir beklenti ve ümit içine girer.

Oysa bu kişilerin konuşmalarına bakıldığında aslında ahiretin varlığı hakkında kuşkular içinde oldukları görülür. Bir ayette inanmadığı halde ahiretten yana beklenti içinde olan bu insan modeli tarif edilmektedir:

Onlara iki adamın örneğini ver; onlardan birine iki üzüm bağı verdik ve ikisini hurmalıklarla donattık, ikisinin arasında da ekinler bitirmiştik. İki bağ da yemişlerini vermiş, ondan (verim bakımından) hiçbir şeyi noksan bırakmamış ve aralarında bir ırmak fışkırtmıştık. Birinin başka ürün (veren yer)leri de vardı. Böylelikle onunla konuşurken arkadaşına dedi ki: “Ben, mal bakımından senden daha zenginim, insan sayısı bakımından da daha güçlüyüm”.

Kendi nefsinin zalimi olarak (böylece) bağına girdi (ve): “Bunun sonsuza kadar kuruyup-yok olacağını sanmıyorum” dedi. “Kıyamet-saati’nin kopacağını da sanmıyorum. Buna rağmen Rabbime döndürülecek olursam, şüphesiz bundan daha hayırlı bir sonuç bulacağım”. (Kehf Suresi, 32-36)

Görüldüğü gibi, kıyamet gününden dahi şüphesi olan bu kişi, ahirete gittiği takdirde hayırlı bir sonuçla karşılaşacağı şeklinde tutarsız bir mantığa sahiptir. Bu tutarsız mantığı da, gerçekten iman etmemesinin getirdiği akılsızlığından kaynaklanmaktadır. Bu örnek günümüzde de oldukça yaygın bir zihniyeti yansıtmaktadır.

Bu saçma ümit ve beklenti içinde olanlar dünyada -kendi çıkarları doğrultusunda- yaptıkları iyiliklerin karşılığını almaları gerektiğini, bunun doğal hakları olduğunu düşünürler. “Çalışmak en büyük ibadettir”, “halka hizmet Hak’ka hizmettir” gibi sloganları benimser ve sık sık kullanırlar. Elbette bu düşünceler samimi olduğu sürece insana fayda sağlayabilir, ama bir yandan Allah’a karşı nankör ve isyankar bir tavır sergilerken, bir yandan Kuran’da yasaklanan her türlü çirkin tavrı, kötü ahlakı uygularken, bir yandan da dünyada nefsine yönelik yaptığı çalışmalardan karşılık beklemek mantıksızdır. Ama bu tür insanlara bunun boş ve saçma bir beklenti olduğu, Allah Katında değerli olanın iman edip yalnızca Allah’ın rızasını kazanmak için yapılan işler olduğu hatırlatılınca, bu gerçeği kabul etmeye yanaşmazlar. Oysa Allah’a iman olmadan ve Allah’ın rızası gözetilmeden yapılan işlerin ahirette bir kazanç sağlamayacağı, boşa gideceği Kuran’da bildirilen gerçeklerdir. İman edilmediği takdirde -Allah’ın dilemesi dışında- gerçekten de yapılan işlerin boşa gideceği ayetlerde şöyle haber verilmiştir:

De ki: “Davranış (ameller) bakımından en çok hüsrana uğrayacak olanları size haber vereyim mi?”

“Onların, dünya hayatındaki bütün çabaları boşa gitmişken, kendilerini gerçekte güzel iş yapmakta sanıyorlar.” (Kehf Suresi, 103-104)

Kendilerini dindar sandıkları halde gerçekte Kuran’da tarif edilenden farklı bir dini modeli benimseyen ve dolayısıyla şirke düşen insanlar da ahiretten yana boş bir ümit ve beklenti içindedirler. Oysa Kuran’ın dışında hiçbir dini anlayış ve uygulamanın Allah Katında değeri yoktur. Çünkü Allah’ın bildirdiği hak din Kuran’dadır, bunun dışında din adına, İslam adına benimsenen modellerin hiçbiri Allah Katında geçerli değildir. Kuran’da dine hizmet ettiğini sanan fakat şirke dayalı zihniyetlerinden dolayı hizmetleri boşa gidenlerden şöyle bahsedilir:
Şirk koşanların, kendi inkârlarına bizzat kendileri şahidler iken, Allah’ın mescidlerini onarmalarına (hak ve yetkileri) yoktur. İşte bunlar, yaptıkları boşa gitmiş olanlardır. Ve bunlar ateşte süresiz kalacak olanlardır. (Tevbe Suresi, 17)

Şirk koştukları halde ahiretten yana beklenti içinde olanların, ahirette hiç bekmedikleri bu durum karşısında içine düştükleri şaşkınlık da Kuran’da şöyle anlatılır:

Onların tümünü toplayacağımız gün; sonra şirk koşanlara diyeceğiz ki: “Nerede (o bir şey) sanıp da ortak koştuklarınız?”

Sonra onların: “Rabbimiz olan Allah’a and olsun ki, biz müşriklerden değildik” demelerinden başka bir fitneleri olmadı (kalmadı.)

Bak, kendilerine karşı nasıl yalan söylediler ve düzmekte oldukları da kendilerinden kaybolup-uzaklaştı. (Enam Suresi, 22-24)

Görüldüğü gibi ümitvar olmak ancak imanla bir değer kazanmakta, bir ibadet ve güzel ahlak özelliği haline gelmektedir. Gerçek imana sahip olmadan, Kuran’ın hükümlerini gözetmeden, Allah’ın bildirdiği ibadetleri yerine getirmeden Allah’tan ve ahiretten bir ümit ve beklenti içinde olmak ise vicdanı rahatlatmaya yönelik, samimiyetsiz ve tutarsız bir zihniyetin ürünüdür.

Böyle bir düşüncenin kendini kandırmaktan öte bir anlamı da yoktur. Müminlerin ümitvar olmaları ile gaflet ehlinin ve müşriklerin boşa ümitlenmelerini birbirine karıştırmamak lazımdır.
Allah’tan cenneti uman bir kişi de bunun için Allah’ın ayetleri doğrultusunda davranışlar sergiliyor olmalıdır. Allah’ın rızasına göre davranan, O’nun emir ve tavsiyelerine uyan, hiçbir şart ve ortamda Allah’ın ayetlerinden taviz vermeyen kişi bu durumda Allah’ın cennetle ödüllendireceğini belirttiği kişilerden olmayı ümit etmeye hak kazanır. Bir ayette şöyle bildirilmektedir:

Mal ve çocuklar, dünya hayatının çekici-süsüdür; sürekli olan ‘salih davranışlar’ ise, Rabbinin Katında sevap bakımından daha hayırlıdır, umut etmek bakımından da daha hayırlıdır. (Kehf Suresi, 46)

Buraya kadar anlatılanlarla birlikte önemli bir konuya dikkat çekmekte fayda vardır. Bir kişi bu ana kadar Allah’ın beğenmeyeceği bir ahlakı ve yaşam şeklini sürdürmüş olabilir. Ancak önemli olan kişinin Kuran’da bildirilen gerçeklerden haberdar olduktan sonra Allah’a tevbe edip, samimi bir insan olmaya karar vermesidir. Ve bu kararı doğrultusunda güzel ahlak göstererek yaşamına devam etmesidir. Bu şekilde söz konusu kişi geçmişte yaptığı hataları Allah’ın bağışlamasını ve cenneti umut edebilir.

Şeytan insanlara ümitsizlik aşılamak ister

Şeytan kendini dost edinen insanlara her zaman kendine güvensizliği, gelecekten yana ümitsiz olmayı, olaylara hep karamsar açıdan bakmayı telkin eder. İnsanların iman etmelerini, Allah’a karşı itaatli olmalarını, kadere teslim olmuş, tevekküllü, ümit ve şevk dolu bir şekilde yaşamalarını istemez. Çünkü bu sayılanların hepsi hem Allah’ın beğendiği ve O’na yakınlaştıran hem de din ahlakının yaşanması için zorunlu olan özelliklerdir. Şeytan ise insanların Allah’a yakınlaşmalarını, Allah’ın dinini şevkli ve kararlı bir biçimde yaşamalarını istemez. Bu yüzden kişiyi ümitsizlik telkiniyle yılgınlığa, şevksizliğe, karamsarlığa, çaresizliğe ve bıkkınlığa sürüklemeye çalışır.

Şeytanın mümine yaptırmak isteyip de yaptıramadığı şeylerden biri de olumsuz gibi görünen şartlarda ümitsizliğe düşürmektir. Şeytan yalnızca samimi müminlere güç yetiremez, onları kendi yanına çekemez. Çünkü müminler imanlarından dolayı her zaman Allah’ın emir ve tavsiyelerine uyarlar. Ümitvar olmak Allah’ın Kuran’da bildirdiği kesin bir emirdir. Bu nedenle iman edenlerin bu konuda da farklı bir tutum göstermeleri söz konusu olamaz. Zira Allah ayetinde müminlere, “… Allah’ın rahmetinden umut kesmeyin. Çünkü kafirler topluluğundan başkası Allah’ın rahmetinden umut kesmez” (Yusuf Suresi, 87) buyurmaktadır. Bu yüzden müminler böyle bir ruh haline girmekten şiddetle kaçınırlar.

Aynı şekilde, diğer Kuran ayetlerinde de umutsuzluğa kapılmak kınanmakta ve inkar edenlerin olumsuz bir özelliği olarak anlatılmaktadır. Ayetlerde şöyle buyrulmaktadır:
İnsan, hayır istemekten bıkkınlık duymaz; fakat ona bir şer dokundu mu, artık o, ye’se düşen bir umutsuzdur.

Oysa ona dokunan bir zarardan sonra tarafımızdan bir rahmet taddırsak, mutlaka: “Bu benim (hakkım)dır. Ve ben kıyamet-saatinin kopacağını da sanmıyorum; eğer Rabbime döndürülsem bile, muhakkak O’nun Katında benim için daha güzel olanı vardır.” der. Ama andolsun Biz, o kâfirlere yaptıklarını haber vereceğiz ve andolsun onlara, en kaba bir azabtan taddıracağız. (Fussilet Suresi, 49-50)

Allah’ın ayetlerini ve O’na kavuşmayı ‘yok sayıp inkâr edenler’; işte onlar, Benim rahmetimden umut kesmişlerdir; ve işte onlar, acı azab onlarındır. (Ankebut Suresi, 23)

Ümitsizliğe düşen, isyana kapılan kişi şeytanın tuzağına düşmüş, onun emirlerini yerine getirmiş olur. Her zaman ümitvar olan, geleceğine daima ümitle bakan mümin ise hem Allah’ın hoşnutluğunu ve ahiret sevabını kazanır, hem de Allah’ın bir nimeti olarak dünyada da sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürer. Her şartta ümitvar, Kuran’a sıkı sıkıya bağlı ve Allah’ı çok yakın dost edinmiş olacağı için şeytan ümitsizliğe kapılması yönünde onu kandıramayacaktır. Bu konu din ahlakının özünü oluşturan önemli konulardan biri olduğu için mümin Kurani her konuya olduğu gibi bu konuya da oldukça titizlik gösterir.

Konunun bir diğer yönü de, Allah’ın dininin yaşanmasını istemeyen şeytanın, insanlara her zaman din dışı ahlak modellerini yaşatmak istediği ve ümitsizliğin de bu modelin bir parçası olduğudur. Öyle ki bazı toplumlarda ümitsizlik adeta bir yaşam felsefesi haline gelir. Şeytanın etkisine aldığı insanlar, ümitsizliğin ve karamsarlığın dile getirildiği, şarkılardan, filmlerden ve anlatımlardan nefsani bir lezzet duyar hale gelirler.

Oysa ümitsiz insanın aklı, mantık örgüsü, yargı ve muhakemesi sağlıklı karar almaya uygun değildir. Ümitsizlik insanın fizik ve akıl sağlığını kaybetmesine neden olduğu gibi, şiddetine göre kimi insanları kendi hayatına son vermeye, intihar etmeye kadar sürükleyen bir ruh hastalığıdır. Elbette böyle bir insanın Kuran ahlakını gereği gibi yaşaması beklenemez. Bu da şeytanın son derece işine gelen bir durumdur. Çünkü bu şekilde insanları din ahlakından ve ahiretten bir beklentileri olamayacak biçimde saptırmış, kendisiyle birlikte sonsuz azaba sürüklemiş olur. Zaten insanlık tarihi boyunca şeytanın en büyük hedefi de budur.

Ümitsiz insan kendine olduğu gibi etrafındaki insanlara da olumsuz ve karamsar bir hal aşılar. Bu tutumuyla adeta şeytanın bir yardımcısı gibidir. Çünkü şeytan insanlara yerleştirmek istediği ruh halini onun vasıtasıyla telkin etmektedir. Böyle bir tutumla da insan -bilerek ya da bilmeyerek- şeytanın hizmetine girmiş olur. Oysa insan şeytana değil, Allah’a kulluk etmek için, Allah’ın dinine hizmet etmek için yaratılmıştır.